Σουμέριοι λογιστές, Φοίνικες έμποροι κι Έλληνες γλεντζέδες – Η επινόηση της γραφής

ἔπεα πτερόεντα

Verba volant, scripta manent (Τα λόγια πετάνε, τα γραπτά μένουν)

Qui scribit, bis legit. (Όποιος γράφει, διαβάζει δυο φορές.)

Τη σύγχρονη εποχή, ειδικά στον δυτικό κόσμο, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι εγγράμματοι. Η γραφή (και η ανάγνωση) θεωρούνται ικανότητες δεδομένες για όλους. Και υπάρχει η (ψευδής όπως θα δούμε) πεποίθηση ότι η επινόηση της γραφής ήταν of the people, by the people, for the people.

Όμως είναι πλέον εξακριβωμένο ότι πριν γίνει ΚΑΙ όργανο της ποίησης, της φαντασίας, της ψυχαγωγίας, της επιστήμης, η “κυριότερη λειτουργία της αρχαίας γραφής ήταν να διευκολύνει την υποδούλωση άλλων ανθρώπινων όντων”.

Αυτή η έκφραση ανήκει στον ανθρωπολόγο Claude Levi–Strauss, ο οποίος αναφέρει και μια σχετική ιστορία απ’ τα ταξίδια του, κάτι σαν παραβολή (μόνο που είναι αληθινή)

Ο Λεβιστρός βρέθηκε στον Αμαζόνιο κι έζησε αρκετό καιρό με φυλές που δεν είχαν ξανασυνασυναντήσει Ευρωπαίους. Όπως είναι φυσικό κατέγραφε τα πάντα στο σημειωματάριο του.

Ο αρχηγός κάποιας φυλής τον ρώτησε τι ακριβώς έκανε μ’ εκείνο το κομμάτι ξύλο (το μολύβι) και γιατί έφτιαχνε εκείνα τα σχέδια. Ο Λεβιστρός του εξήγησε τι είναι η γραφή. Ο αρχηγός εντυπωσιάστηκε και του ζήτησε ένα κομμάτι χαρτί κι ένα μολύβι. Έπειτα φώναξε όλα τα μέλη της φυλής και μπροστά στα έκπληκτα μάτια, στ’ ανοιχτά στόματα, ξεκίνησε να γράφει κι εκείνος, μ’ όλη τη σοβαρότητα που ταιριάζει σ’ έναν αρχηγό.

Βεβαίως αυτά που “έγραφε” δεν ήταν παρά γραμμές, σαν σκουλήκια (έτσι ενωμένα όπως του φάνηκαν τα γαλλικά γράμματα).

Σαν τέλειωσε γύρισε κι έδειξε το γραπτό του στη φυλή. Κι εκείνοι εντυπωσιάστηκαν με την ανωτερότητα του αρχηγού τους, που μπορούσε να κάνει αυτό που κανείς άλλος δεν καταλάβαινε.

Ο αρχηγός, και μόνο αυτός, κατείχε πλέον μια δύναμη υπέρτατη, αυτή της γραφής.

Για να καταλάβουμε τι εννοεί ο Λεβιστρός πρέπει να δούμε πού επινοήθηκε η γραφή. Σε ποιες κοινωνίες, από ποιούς και για ποιο σκοπό χρησίμευε.

Καταρχήν καμία πρωτογονική κοινωνία, κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, δεν είχε γραφή. Η αρχαιότερη (γνωστή) σφηνοειδής γραφή είναι αυτή που δημιουργήθηκε στην αυτοκρατορία των Σουμερίων, όταν κυβερνούσε ο αρχιερέας-βασιλιάς, Ενσί (3.000 π.Χ).

Ανεξάρτητα από αυτούς, χωρίς καμιά επιρροή, ανέπτυξαν γραφή και οι Ινδιάνοι του Μεξικό, στην αυτοκρατορία των Μάγια (600 π.Χ.)

Άλλες πρωτογραφές (επηρεασμένες πιθανότατα από εκείνη των Σουμέριων) ήταν στην Αίγυπτο, στην Κίνα, στην Κοιλάδα του Ινδού, στους Χετταίους και στη Μινωϊκή Κρήτη.

Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των κοινωνιών; Ήταν αυτοκρατορίες ή βασίλεια με ισχυρή πολιτική εξουσία, γραφειοκρατία και οργανωμένη θρησκεία.

Όλες αυτές οι πρωτογραφές ήταν λογογραφικές (σφηνοειδής, ιερογλυφικά, ιδεογράμματα) ή συλλαβικές, όπως η Γραμμική Α και Β.

Τα αρχαία συστήματα γραφής ήταν δυσνόητα και επιτηδευμένα, φτιαγμένα από εξειδικευμένους γραφείς για εξειδικευμένους γραφείς και δεν μπορούσε να τα καταλάβει κανείς άλλος από τους εξειδικευμένους γραφείς. Ήταν ένα εργαλείο εξουσίας για τον εκάστοτε ηγεμόνα -και το ιερατείο.

Όπως γράφει ο Jared Diamond: “Οι βασιλείς κι οι ιερείς των αρχαίων Σουμερίων ήθελαν να χρησιμοποιείται η γραφή απ’ τους επαγγελματίες γραφείς για να καταγράφουν τους αριθμούς των προβάτων που είχαν να λάβουν ως φόρους, κι όχι από τις μάζες για να γράφουν ποίηση και να εξυφαίνουν συνωμοσίες”.

~~

Το 90% των πινακίδων από την σουμεριακή πόλη Ουρούκ αποτελούν διοικητικές καταγραφές καταβληθέντων αγαθών, μεριδίων τροφής σε εργάτες και διανομής αγροτικών προϊόντων. Τα υπόλοιπα είναι κυρίως προπαγανδιστικά κείμενα για το μεγαλείο του βασιλιά.

Το 1/3 του συνόλου των πινακίδων της Γραμμικής Β απ’ το ανάκτορο της Κνωσσού αποτελούν λογιστικές καταγραφές προβάτων και μαλλιού.

Κι αφού μπορούμε να διακρίνουμε τον γραφικό χαρακτήρα των γραφέων (λογιστών ουσιαστικά) στις πινακίδες, βρίσκουμε ότι όλα τα σωζόμενα έγγραφα της Γραμμικής Β’ από την Κνωσσό είναι έργο 75 μόνο γραφέων. Ίσως αυτοί να ήταν και οι μόνοι που ήξεραν γραφή.

Όπως φαίνεται οι λογιστές προηγούνται των ποιητών.

Παρόμοιες περιορισμένες χρήσεις χαρακτηρίζουν την αρχαία αιγυπτιακή, μεσοαμερικανική και κινεζική γραφή.

Τα πρώιμα ιερογλυφικά των Αιγυπτίων κατέγραφαν θρησκευτικά και κρατικά προπαγανδιστικά κείμενα, καθώς και λογαριασμούς (παντού υπήρχαν λογιστές).

Τα σωζόμενα γραπτά κείμενα των Μάγια ήταν αφιερωμένα σε προπαγανδιστικά κείμενα και νίκες βασιλέων, καθώς και αστρονομικές παρατηρήσεις των ιερέων (γνώση ιερή, όχι για τον λαό).

Τα αρχαιότερα σωζόμενα κινεζικά κείμενα αποτελούνται από θρησκευτικές μαντείες για δυναστικές υποθέσεις (οι βασιλιάδες και οι ιερείς πάντα πλέουν μαζί).

~~

Οι περιορισμένες χρήσεις και οι περιορισμένοι χρήστες της πρώιμης γραφής υποδεικνύουν τους λόγους για τους οποίους η γραφή εμφανίστηκε τόσο αργά κατά την εξελικτική πορεία των ανθρώπων.

Τα πρώιμα συστήματα γραφής εξυπηρετούσαν τις ανάγκες πολιτικών θεσμών (όπως την τήρηση αρχείων και τη βασιλική προπαγάνδα) σε σύνθετους -και με συγκεντρωτική εξουσία- πολιτισμούς.

Και οι χρήστες ήταν γραφειοκράτες πλήρους απασχόλησης, που έκαναν αυτό και μόνο -ενώ έτρωγαν απ’ τα πλεονάσματα τροφής που παρήγαν οι γεωργοί.

Με πιο απλά λόγια: Η γραφή επινοήθηκε απ’ την ανάγκη των πρώτων βασιλιάδων και ιερέων να ελέγξουν πιο αποτελεσματικά τους υπηκόους και τους πιστούς τους.

Όμως δημιούργησαν ένα όπλο που μπορούσε να στραφεί και εναντίον τους. Η αρχή αυτής της επανάστασης έγινε από τους εμπόρους Φοίνικες, που επινόησαν την πρώτη αλφαβητική γραφή και την μεταλαμπάδευσαν στους Έλληνες, που έγραψαν πολύ πιο ενδιαφέροντα κείμενα.

Με την πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού εξαφανίστηκε η Γραμμική Β (αφού κανείς δεν πλήρωνε πια τους 50 γραφείς που τη γνώριζαν).

Όταν επέστρεψε η γραφή στην Ελλάδα, η νέα γραφή, οι χρήστες της και οι χρήσεις της ήταν πολύ διαφορετικές.

Οι Έλληνες δανείστηκαν το φοινικικό αλφάβητο και το βελτίωσαν με την επινόηση των φωνηέντων. Η αλφαβητική γραφή ήταν πιο εύχρηστη και μπορούσε να μάθει να τη χειρίζεται οποιοσδήποτε.

Η ευκολία της νέας γραφής, σε συνδυασμό με τα νέα πολιτικά συστήματα που αναδύονταν, έδωσαν την ευκαιρία στους ανθρώπους (όχι στους γραφειοκράτες) να γράψουν όσα σκέφτονταν κι αισθάνονταν.

Η ελληνική αλφαβητική γραφή από τη στιγμή της εμφάνισης της έγινε όχημα για την ποίηση και την ψυχαγωγία.

Το πρώτο σωζόμενο δείγμα ελληνικής αλφαβητικής γραφής, χαραγμένο σε αθηναϊκή οινοχόη γύρω στα 740 π.Χ., είναι ένας ποιητικός στίχος που αναγγέλει έναν αγώνα χορού: “Όποιος απ’ τους χορευτές φανεί πιο επιδέξιος στον χορό θα κερδίσει αυτό το αγγείο”.

Το επομένο σωζόμενο δείγμα της, όπως και το πρώτο, δεν αφορά καθόλου σε λογιστικές καταγραφές φόρων και προβάτων, ούτε προπαγανδιστικές ιδέες και θρησκευτικές προφητείες.

Είναι τρεις στίχοι δακτυλικού εξάμετρου χαραγμένοι πάνω σε σκύφο:
“Είμαι το θαυμάσιο ποτήρι του Νέστορα. Όποιος πιει από αυτό το ποτήρι, αμέσως θα τον καταλάβει ο πόθος της καλλιστεφάνωτης Αφροδίτης”. (σκύφος των Πιθηκουσών)

Σκύφος. Πιθηκούσες (Ischia), π.Χ. Σήμερα: Μουσείο Villa Arbusto στο Lacco Ameno στο νησί Ischia, στην Ιταλία.

Τα αρχαιότερα σωζόμενα δείγματα των ετρουσκικών και ρωμαϊκών αλφαβήτων (γεννήματα του ελληνικού) είναι επίσης επιγραφές σε ποτήρια και οινοχόες.

Δεν είναι τυχαίο ότι η νέα γραφή, αυτή που έμαθε ο λαός (of the people, by the people, for the people), είναι συνδεδεμένη εξαρχής με το γλέντι, τον χορό, την ποίηση και τον πόθο.

Αυτές είναι λέξεις που κανείς λογιστής δεν θα μπορούσε να χαράξει στις πήλινες πλάκες του.

~~

Μόνο αργότερα, η χρήση του αλφάβητου, που χάρη στην ευκολία της εκμάθησης του είχε γίνει το όχημα της ιδιωτικής επικοινωνίας, επεκτάθηκε και το υιοθέτησαν για δημόσιους και γραφειοκρατικούς σκοπούς οι κυβερνώντες.

Όπως ακριβώς συνέβη με τη “μαλλιαρή” δημοτική, τη γλώσσα που μιλούσε ο λαός κι απεχθάνονταν οι δικτάτορες, οι επαΐοντες κι οι ιερείς.

~~

Συμπερασματικά: Η γραφή, σαν ζωντανός οργανισμός, μοιάζει να εξελίσσεται κι αυτή, να προσαρμόζεται στον κόσμο όπου γράφεται.

Δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τις ελίτ, αλλά μεταλλάχτηκε, έτσι ώστε να μπορεί να εκφράσει κάθε ιδιαιτερότητα του λαού.

Η ιστορία της ανθρωπότητας μπορεί να εκφραστεί με τον τρόπο της γραφής. Πόσο διαφέρει ένα tweet κάποιου ψευδώνυμου χρήστη από τον Δίσκο της Φαιστού; (που είναι κάποιου ανώνυμου γραφέα.)

Η πιο σημαντική διαφορά είναι αυτή που δίνει το εξελικτικό πλεονέκτημα στη γραφή: Πόσοι μπορούν να τη διαβάσουν; Και πόσοι να τη γράψουν;

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Υλικό άντλησα απ’ το βιβλίο του Jared Diamond «Όπλα, μικρόβια και ατσάλι» (εκδόσεις Κάτοπτρο, μτφ-επ.επιμ: Κατερίνα Γαρδίκα)

--------------------
Πηγή: sanejoker

Φωτογραφίες: Αντικλείδι , http://antikleidi.com

ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ: ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΣΗΜΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ, ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΝΗΜΗΣ 2017 - Του Γιάννη Μάγγου

ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΣΗΜΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΝΗΜΗΣ 2017

Αποφάσισα να περπατήσω για μία ακόμα φορά στα μέρη που πέρασε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Άρης Βελουχιώτης και οι σύντροφοί του.

Μαζί μου για πρώτη φορά και ο γιός μου, Βασίλειος.

Ξεκινήσαμε από το Βόλο το Σάββατο 17 Ιουνίου 2017. Σύμφωνα με τις μετεωρολογικές προβλέψεις και τις πληροφορίες που είχαμε, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσούντας, χωριού του νομού Άρτας θα είχε βροχές και καταιγίδες.

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΤΡΙΚΑΛΑ

Αλλάζουμε σχέδιο, πάμε μια βόλτα στο όμορφο Περτούλι και επιστρέφουμε στα Τρίκαλα, για να παρακολουθήσουμε την εκδήλωση που οργάνωσε Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΡΙΚΑΛΙΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ στις Παλιές Φυλακές Τρικάλων και πιο συγκεκριμένα στο «Μουσείο Τσιτσάνη». Ήταν μία ενδιαφέρουσα εκδήλωση με τίτλο «Αμφισβητώντας παλιές και νέες Βάρκιζες» με ομιλίες, τραγούδια, ποίηση, αφιερωμένη στη μνήμη του Άρη Βελουχιώτη. (ΦΩΤΟ 2,3,4,5)

ΦΩΤΟ 2

ΦΩΤΟ 3

ΦΩΤΟ 4

ΦΩΤΟ 5

18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΠΟΛΥΝΕΡΙ (ΚΟΘΩΝΙ)

Μόλις τελείωσε η εκδήλωσε φεύγουμε και- μέσω Στουρναρέϊκων και Μοσχόφυτου- φθάνουμε περίπου στις 12.30 μ.μ. στο Πολυνέρι, όπου και κοιμηθήκαμε στον πρόναο της μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην είσοδο του χωριού.(ΦΩΤΟ 6)

ΦΩΤΟ 6

ΠΟΛΥΝΕΡΙ (ΚΟΘΩΝΙ) 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΒΑΓΓΕΛΗ ΓΚΟΝΕΖΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΛΕΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΑΡΗ

(Καταγραφή Γιάννης Μάγγος, 20 Ιουλίου 2002 στη Νέα Σκιώνη Χαλκιδικής.

Ο Βαγγέλης Γκονέζος ήταν δίπλα στον Άρη μέχρι και τη στιγμή του θανάτου του. Όσα κατά καιρούς είπε ή έγραψε γι΄αυτό το θέμα, δεν αμφισβητήθηκαν από κανένα).

«…Στις 13 Ιουνίου 1945 το βράδυ ξεκινάμε από το Κοθώνι το προκαθορισμένο δρομολόγιο: Μυρόφυλλο, Μεσούντα, γέφυρα Κοράκου, Άγραφα, Ρούμελη..Πίσω μας ακολουθούσαν οι διώκτες μας, στρατός και παρακρατικοί..»

ΕΝΕΔΡΑ ΣΤΟ ΧΟΙΡΟΛΑΚΚΟ

«…Θάταν η ώρα 11 μ.μ. περίπου όταν στην περιοχή Χοιρόλακκος, εκεί που κάνει καμπή το μονοπάτι προς το Μυρόφυλλο, δεχόμαστε αιφνιδιαστικά πυρά ενέδρας που (όπως μάθαμε αργότερα) είχαν στήσει μια ομάδα παρακρατικών με επικεφαλής έναν ονόματι Μουρελάτο αξιωματικό του στρατού..Στο σημείο αυτό κόβεται η φάλαγγα και ο Άρης μένει πίσω με 25 αντάρτες…Ο αρχηγός μας, ψύχραιμα όπως πάντα, παίρνει απόφαση να κατεβούμε από τη σάρα στον Άσπρο (Αχελώο) κι από εκεί να πάμε προς Μεσούντα…Μέρα να τη δεις τη σάρα και φοβάσαι, πως την κατεβήκαμε νύχτα;».

18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΚΑΤΑΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΑΡΑΣ ΣΤΟ ΧΟΙΡΟΛΑΚΚΟ

Φεύγουμε το πρωί από το Πολυνέρι και σε λίγη ώρα είμαστε στο αντέρεισμα του Χοιρόλακκου. Ο καιρός ευτυχώς είναι καλός. Αμέσως επιχειρούμε κατάβαση στο ποτάμι από την ίδια σάρα. Για μένα είναι η δεύτερη φορά που κατεβαίνω, η πρώτη ήταν τον Ιούνιο του 2013. Σε πιάνει δέος ατενίζοντας το βάθος… Θυμηθήκαμε τα λόγια του Γκονέζου. Ήμασταν όμως αποφασισμένοι κι αυτό μας κράτησε ψύχραιμους μέχρι κάτω. Απαιτείται οπωσδήποτε ορειβατική εμπειρία, διότι είναι αρκετά τα επικίνδυνα σημεία μέσα στους γκρεμούς της σάρας… (ΦΩΤΟ 7,8)

ΦΩΤΟ 7

ΦΩΤΟ 8

Συνολική απόσταση με τους ελιγμούς για να βρίσκουμε διεξόδους μέσα στους γκρεμούς, 1500 μέτρα. Χρόνος κατάβασης 3.45΄. Μέγιστη κλίση 64%, μέση κλίση 51%!!! Στεκόμαστε για λίγο στο ποτάμι, προσπαθώντας να φανταστούμε πως κατεβήκαν νύχτα και πως πέρασαν από το ποτάμι απέναντι, πιασμένοι ο ένας από το λουρί του άλλου …

Επιστρέφουμε από ένα μισόκλειστο μονοπάτι που είχα εντοπίσει την προηγούμενη φορά. Κόβοντας θάμνους και πουρνάρια με το κλαδευτήρι που είχαμε μαζί μας, κατορθώσαμε να βγούμε στο μικρό οικισμό Μιλογόζι κι από εκεί στο Χοιρόλακκο…(ΦΩΤΟ 9,10,11)

ΦΩΤΟ 9

ΦΩΤΟ 10

ΦΩΤΟ 11

14 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΚΡΥΜΜΕΝΟΙ ΟΛΗ ΜΕΡΑ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΠΟΤΑΜΙ

Τα χαράματα οι αντάρτες αφού διάβηκαν το ποτάμι προς την πλευρά της Μεσούντας, παρέμειναν όλη την ημέρα κρυμμένοι στα πυκνά δένδρα και τους θάμνους της όχθης, διότι όπως είπε ο Γκονέζος: «αν μας αντιλαμβάνονταν από απέναντι, ήταν τόσο δύσκολη η θέση μας, που και με ένα όπλο θα μπορούσαν να μας κρατήσουν καθηλωμένους..».

14 ΙΟΥΝΙΟΥ ΒΡΑΔΥ-ΞΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945

ΦΩΤΟ 12

«…Όταν νύχτωσε κινηθήκαμε προς την κατεύθυνση της Μεσούντας. Ταλαιπωρηθήκαμε όλη τη νύχτα στους πυκνούς θάμνους και τους γκρεμούς μη μπορώντας να βρούμε το μονοπάτι..Χρειάστηκαν 10 ώρες για να διανύσουμε μία απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων. Το πρωί στις 15 Ιουνίου 1945 φθάσαμε στην περιοχή Αντές, στο ύψωμα Κερασιά που βρίσκεται ανατολικά της Μεσούντας και δυτικά της χαράδρας του Φάγγου. Δυστυχώς όπως αντιληφτήκαμε ήμασταν κυκλωμένοι από παντού…». (ΦΩΤΟ 12)

15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΣΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΝΤΕΣ

Από την άλλη πλευρά του ποταμιού, στο Μιλογόζι, κατέφθασαν οι παρακρατικοί του Μόκα από τα Άγραφα, καθώς και στρατός.

Πιο πάνω από τον Αντέ, κατεβαίνουν το βουνό και τους πλησιάζουν σιγά-σιγά οι παρακρατικοί της ομάδας του Βόιδαρου, οι οποίοι κατά το απόγευμα, αφού εξουδετέρωσαν τους σκοπούς, άνοιξαν πυρά κατά των ανταρτών του Άρη..

15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΞΑΝΑ ΠΙΣΩ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ

«…Ο Άρης ψύχραιμα δίνει εντολές και καθορίζει σημείο συγκέντρωσης το ποτάμι. Κατηφορίζουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε, για να αποφύγουμε τα πυρά του εχθρού. Το μέρος είναι απότομο, δύσβατο και βραχώδες. Οι υπόλοιποι της ομάδας μας θα είχαν φτάσει στο ποτάμι, όταν ο Άρης, ο Τζαβέλας, εγώ, ο γέρο Κόζιακας και ο Λέων, ήμασταν ακόμα ψηλά. Αιτία της αργοπορίας μας ήταν ότι εκεί που είναι μια σάρα ο Άρης έπεσε και χτύπησε…»

(ΦΩΤΟ 13, 14 , 15,16))

ΦΩΤΟ 13

ΦΩΤΟ 14

ΦΩΤΟ 15

ΦΩΤΟ 16

ΣΤΟ ΦΑΓΓΟ

«Βοηθώντας τον αρχηγό μας, κατεβήκαμε μέσα στη χαράδρα του Φάγγου, κάτω από το ύψωμα Μούλκες..».

Σ΄αυτό το μέρος υπάρχει ένας μικρός καταρράκτης και από κάτω σχηματίζονται δύο μικρές βάθρες. Προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι παρόλο που είχαν περάσει 57 χρόνια, οι περιγραφές του Γκονέζου ήταν επακριβείς.

«…Η ώρα θα ήταν 9 μ.μ. Από την πλευρά του Μυρόφυλλου ένα εχθρικό πολυβόλο χτυπούσε κατ΄άξονα τη ρεματιά. Μπροστά μας σκοτώνεται ο γέρο Κόζιακας και πέφτει μέσα στη λιμνούλα. Μετά από λίγο τραυματίζεται ο Λέων στο πρόσωπο. Ο Άρης στέκονταν δίπλα σε κάπως απυρόβλητο μέρος. Ο Τζαβέλας ήταν πιο κάτω και προσπαθούσε να βρει τρόπο να κατέβουν προς τον Αχελώο…».

Να σημειώσουμε ότι η χαράδρα του Φάγγου είναι γεμάτη μικρούς καταρράκτες και αδιάβατους γκρεμούς, όπως διαπιστώνει όποιος επισκέπτεται την περιοχή

15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΤΟ ΒΡΑΔΥ. ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΑΓΓΟ

«…Σε μια στιγμή ακούμε τον Άρη να μας λέει: Έζησα 42 χρόνια και καλά και άσχημα. Κοιτάξτε εσείς τι θα κάνετε τώρα. Αμέσως βγάζει το πιστόλι του και αυτοκτονεί μπροστά μας, με μια σφαίρα στο κεφάλι, χωρίς να προλάβουμε να αντιδράσουμε…»……….(ΦΩΤΟ 17,18)

ΦΩΤΟ 17

ΦΩΤΟ 18

Ο Γκονέζος με το Λέοντα προχωρούν λίγο πιο κάτω βρίσκουν τον Τζαβέλα και του ανακοινώνουν την αυτοκτονία του Άρη. Μόλις επέστρεψαν στον νεκρό αρχηγό τους, ο Τζαβέλας πάει κοντά, βγάζει μια χειροβομβίδα, τους λέει να απομακρυνθούν, την απασφαλίζει και αυτοκτονεί πέφτοντας δίπλα του.

(ΦΩΤΟ 19,20)

ΦΩΤΟ 19

ΦΩΤΟ 20

ΓΚΟΝΕΖΟΣ ΚΑΙ ΛΕΩΝ, 52 ΩΡΕΣ ΚΡΥΜΜΕΝΟΙ ΣΕ ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ

Τώρα ο Γκονέζος με το Λέοντα, μη βρίσκοντας προς τα κάτω διέξοδο για να κατέβουν στον Αχελώο, γυρίζουν προς τα πάνω και περνούν ανάμεσα από τους νεκρούς συντρόφους τους.

Ο Άρης και ο Τζαβέλας ήσαν πεσμένοι, σχεδόν αγκαλιασμένοι, στο δεξιό μέρος της ρεματιάς και ο γέρο Κόζιακας μέσα στο νερό.

ΦΩΤΟ 21

Προσπερνούν και σκαρφαλώνουν προς τα πάνω μέσα στη χαράδρα. «Σε μικρή απόσταση συναντήσαμε δύο πέτρες ενωμένες που πάνω τους κυλούσε το λίγο νερό της ρεματιάς και κάτω είχαν ένα άνοιγμα που χωρούσε δύο έως τρία άτομα…». Μπήκαν αμέσως μέσα. Την επόμενη μέρα 16-6-1945 νωρίς το πρωί, πέρασαν προς τα κάτω, στο ένα μέτρο δίπλα τους, μία ομάδα παρακρατικών, χωρίς να τους δούνε.(ΦΩΤΟ 21)

Ο Γκονέζος είχε την ψυχραιμία μάλιστα να τους μετρήσει και να βρει ότι ήταν 33. Ύστερα από αρκετή ώρα ξαναπέρασαν προς τα πάνω.

Ο Γκονέζος με το Λέοντα έμειναν εκεί στην τρύπα, κρυμμένοι για 52 ώρες!!!

Στις 17 Ιουνίου 1945 μόλις πήρε να νυχτώνει βγήκαν και προχώρησαν προς τους νεκρούς:

«…Φθάνοντας εκεί αντικρίσαμε ένα τρομερό θέαμα. Τον Άρη, του πήραν τη στολή και τον οπλισμό του, του κόψανε το κεφάλι, τα χέρια από τους ώμους και τα πόδια από τα γόνατα και κάτω. Τον Τζαβέλα, του κόψανε το κεφάλι και δεξί χέρι. Ήταν ένα φρικιαστικό θέαμα…Με τα μάτια γεμάτα δάκρυα, αποχαιρετήσαμε για τελευταία φορά τον αρχηγό μας και τους άλλους συντρόφους και φύγαμε...».

Αφού ταλαιπωρήθηκαν αρκετά, τελικά κατάφεραν να φτάσουν στο ποτάμι και βγήκαν κολυμπώντας απέναντι. Από εκεί ο μεν Λέοντας επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Σπερχειάδα, όπου και συνελήφθη. Είναι γνωστό ότι στο δικαστήριο που έγινε στη Λάρισα, για να γλυτώσει τη ζωή του, κατέθεσε ένα σωρό «βρωμιές» εις βάρος του Άρη.

Ο Γκονέζος πήγε πρώτα στους Μελισσουργούς Άρτας, στο χωριό του, από εκεί στη Γιουγκοσλαβία, στο Μπούλκες. Πήρε μέρος στον Εμφύλιο και μετά τη λήξη του βρέθηκε στην Τασκένδη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976. Πέθανε το 2003.

18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΕΣΟΥΝΤΑ ΑΡΤΑΣ

ΣΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΓΑΛΑΖΟΥΛΑ

ΦΩΤΟ 22

Από το Χοιρόλακκο, έχοντας αριστερά μας τον Αχελώο ποταμό και τη χαράδρα του Φάγγου, περνάμε το Μυρόφυλλο, κατηφορίζουμε προς το ποτάμι, φτάνουμε στη Μεσούντα και σταματάμε στο καφενείο του Νικήτα Γαλαζούλα, που τον γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια. Όλη η οικογένεια μας υποδέχτηκε με χαρά, μαζί και τα 5 μικρά εγγόνια του, όλα παιδιά του γιού του Νίκου. Αφού φάγαμε καθίσαμε και με τους υπόλοιπους θαμώνες στην αυλή του καφενείου. Η κουβέντα που ακολούθησε ήταν ευχάριστη και με έντονα πολιτική χροιά για τα προβλήματα που περνάει ο τόπος. Η συζήτηση φυσιολογικά κατέληξε στον Άρη Βελουχιώτη, στις συνθήκες του θανάτου του, στο γεγονός ότι τα κεφάλια τους τα φέραν πρώτα στη Μεσούντα, κυρίως όμως στο κατά πόσο είναι επίκαιρες οι ιδέες του σήμερα.(ΦΩΤΟ 22)

19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΣΤΟΝ ΑΧΕΛΩΟ

Ο καιρός είναι καλός. Στις 8 το πρωί κατηφορίζουμε για τον οικισμό Στενό όπου και αφήσαμε το αυτοκίνητο. Η πεζοπορία μας προς το Φάγγο , γίνεται από το μοναδικό μονοπάτι το οποίο προχωράει κατά μήκος του Αχελώου. Σε αρκετά σημεία είναι σκαμμένο πάνω στους απότομους βράχους και γκρεμούς που ορθώνονται κατά μήκος του ποταμιού. Σε αρκετά σημεία έχουν τοποθετηθεί συρματόσχοινα και έτσι η διαδρομή είναι ασφαλής ακόμα και για αυτούς που δεν έχουν ορειβατική εμπειρία. Σύντομα φθάνουμε εκεί που η χαράδρα του Φάγγου «συναντά» τον Αχελώο. Κατεβαίνουμε στο ποτάμι στο μέρος όπου στις 14 Ιουνίου 1945 ο Άρης και οι αντάρτες του παρέμειναν κρυμμένοι όλη την ημέρα. Απέναντι ανατολικά η σάρα του Χοιρόλακκου. Δίπλα μας κυλάει ο μυθικός Αχελώος μουρμουρίζοντας ασταμάτητα….(ΦΩΤΟ 23,24)

ΦΩΤΟ 23

ΦΩΤΟ 24

ΣΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΣΗΜΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΑΡΗ

«Στη ράχη του Μυρόφυλλου

στο ρέμα της Μεσούντας

λίγα λουλούδια μάζεψα

και πάω να προσκυνήσω

το σταυραϊτό της λευτεριάς

τον Άρη Βελουχιώτη»

(από λαϊκό μοιρολόϊ)( ΦΩΤΟ 25)

ΦΩΤΟ 25

Συνεχίζουμε την πορεία μας κι ανεβαίνουμε με δυσκολία μέσα από τη χαράδρα του Φάγγου μέχρι το σημείο όπου το 2005 η οικογένειά του καθώς και συναγωνιστές του, τοποθέτησαν μία αναμνηστική πλακέτα. Τώρα στη θέση της υπάρχουν τρείς άλλες που κατά καιρούς έχουν τοποθετήσει σύλλογοι και οργανώσεις. Εδώ όμως δεν είναι το πραγματικό σημείο θανάτου του Άρη. Συνεχίζουμε προς το ακριβές σημείο. Όχι όμως μέσα από τη χαράδρα του Φάγγου. Αυτό είναι αδύνατο. Ανεβαίνουμε παράλληλα από τη δυτική πλευρά της χαράδρας, προχωρώντας μέσα από πυκνή βλάστηση και απότομα μέρη. Το κλαδευτήρι πάλι έκανε καλή δουλειά. Περνάμε μέσα από τη σάρα όπου ο Άρης είχε πέσει και χτυπήσει σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γκονέζου. Κουραστήκαμε αρκετά, αλλά γνωρίζοντας την τοποθεσία από παλιότερες επισκέψεις, δεν μπερδευτήκαμε κι έτσι προσεγγίσαμε μετά από (ΦΩΤΟ 26,27)

ΦΩΤΟ 26

ΦΩΤΟ 27

αρκετή ώρα το ακριβές σημείο θανάτου του Άρη Βελουχιώτη και των συντρόφων του. Η τοποθεσία είναι όπως ακριβώς την περιγράφει ο Βαγγέλης Γκονέζος στην αφήγησή του. Παλιότερα αρκετοί κάτοικοι της Μεσούντας μου επιβεβαίωσαν ότι αυτό είναι το σημείο, μάλιστα ο Αποστόλης Σιώτας ο οποίος είχε τα ζώα του κοντά σ΄αυτή την περιοχή, με οδήγησε ο ίδιος στο σημείο πριν από 14 χρόνια.

Καθόμαστε αρκετή ώρα σκεφτικοί κι αμίλητοι. Μπροστά μας, ο καταρράκτης με τις δύο λιμνούλες. Στη μία είχε πέσει μέσα νεκρός ο γέρο Κόζιακας. Δίπλα ορθώνεται ο βράχος που στη βάση του έδωσαν τέλος στη ζωή τους ο Άρης κι ο Τζαβέλας, κυνηγημένοι από θεούς και δαίμονες…

Άραγε οι ιδέες του Άρη είναι επίκαιρες ή τις πήρε το ποτάμι;

ΒΟΛΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 

Γιάννης Μάγγος
danimag55@gmail.com

Από την παρουσίαση του βιβλίου «ΟΛΑ ΓΙΑ ΚΑΛΟ» του Γιάννη Μακριδάκη στον Βόλο

                     

  Γράφει η Λουΐζα Σολομών

Η άφιξη ενός συγγραφέα που διαβάζεις, που σου αρέσει, που είναι αναγνωρίσιμος δημιουργεί πάντα μια προσμονή και μια ανησυχία... Τον περιμέναμε το Γιάννη στο Βόλο. Είναι που μας αρέσουν τα βιβλία του, είναι που η γραφή του συνάδει με τη στάση ζωής του. Και ήρθε ζεστός, φιλικός, κάπως αμήχανος. Και όταν ενώνεται η αμηχανία αναγνώστη - δημιουργού, αρχίζει να υφαίνεται οικειότητα και ταύτιση. Και ό,τι προέκυψε ήταν μια μαγικά φιλική και ενδιαφέρουσα βραδιά.

Ήταν μια από τις καλύτερες παρουσιάσεις που έχω δει. Ένας από τους λόγους ήταν αυτή ακριβώς η οικειότητα, η αμεσότητα και το ζεστό κλίμα που δημιούργησε η συνομιλία μεταξύ αναγνωστών και συγγραφέα. Ουσιαστικές, μεστές οι παρατηρήσεις, ανθρώπινη επικοινωνιακή η ατμόσφαιρα.

Ο  Αποστόλης Μωραϊτόπουλος* πόσο αυθόρμητα συγκινητικά απάντησε "ναι" στην πρόσκληση-πρόκληση του Γιάννη Μακριδάκη να μη μιλάει από κάτω, αλλά να του κάνει παρέα δίπλα του! Ανέβηκε με συστολή και όμως ήταν βαθύς γνώστης του έργου και θα τον ζήλευαν προετοιμασμένοι για την περίσταση ομιλητές. Με συγκίνησε αυτή η συνομιλία , αυθόρμητη , ανθρώπινα αμήχανη, ισότιμη. Με την ίδια απροετοίμαστη οικειότητα ανέβηκε στο βήμα με τις διστακτικές και καίριες παρατηρήσεις της η δασκάλα μου στο Γαλλικό Ινστιτούτο (που φοβάμαι μη μεταφέρω λάθος το όνομά της μετά από τόσα χρόνια), και ο πάντα εύστοχος και απολαυστικός Θωμάς Κοροβίνης. Ένιωθα δίπλα μου τον  ετοιμόλογο ομιλητή Κώστα Καλημέρη να θέλει να πάρει μέρος στην κουβέντα και να μην τον αφήνει η αφωνία, που τον ταλαιπωρούσε εκείνη την ημέρα. Ήταν η παρέα που τον ακολούθησε από την έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης και που αποδεικνύει ότι τους  ανθρώπους τους δένει η εκτίμηση, η αγάπη και η ανταλλαγή, απόψεων και συναισθημάτων. Να είστε καλά, ήταν πολύ όμορφη βραδιά. 

Δε θέλω να μιλήσω για το ίδιο το βιβλίο και τη συγγραφική ικανότητα του Γιάννη , το έκαναν πολύ καλύτερα άλλοι. Θέλω , όμως, να επισημάνω ότι τα θέματα που αγγίζει είναι αυτά που τον καίνε , που μας καίνε, που ανάμεσα στα άλλα εμπεριέχουν λυτρωτική για τον αναγνώστη κοινωνική ευαισθησία . Ένας άξονας του τελευταίου του βιβλίου είναι οι πρόσφυγες της σύγχρονης Χίου, στη φιλοξενία των οποίων συνέβαλε  ενεργά ο Γιάννης Μακριδάκης. Και αυτό το βιβλίο , λοιπόν , πέρα από τις λογοτεχνικές αρετές , μας θυμίζει  ακόμη ότι οι όμορφες ρηξικέλευθες ή παραδοσιακές θεωρίες μπορούν ήσυχα κι απλά να γίνονται πράξη.

*Αποστόλης Μωραϊτόπουλος:

«Χθες ήταν ο Μακριδάκης στον Βόλο για το καινούργιο του βιβλίο.
Τον βρήκα έξω, τον θερμοχαιρέτησα και του είπα ότι το διάβασα και μ' άρεσε πολύ.
Με πρότεινε αμέσως να το προλογίσω! Αυθόρμητα το δέχθηκα. Οποία τιμή... Μετά κρύος ιδρώτας. Έτρεμα. Η Αριστέα μου αναστατωμένη κι αυτή μου υπαγόρευε ...σκονάκια από την πίσω σελίδα. Τελικά όλα πήγαν καλά, ΟΛΑ ΓΙΑ ΚΑΛΌ! Σ' ευχαριστώ Γιάννη.»
(από ανάρτηση στο Facebook)

Τα πλήρη αποτελέσματα του Ερωτηματολογίου (μεταξύ Facebook φίλων)

1. Δείτε το ερωτηματολόγιο και το σκεπτικό εδώ.
2. Δείτε αναλυτικά το ιστορικό και αποτελέσματα των 3 πρώτων ερωτήσεων εδώ.
3. Ακολουθούν οι πλήρης πίνακες με τα αποτελέσματα όλων των (6) ερωτήσεων παρακάτω, χωρίς επιπλέον σχολιασμό.

 ****************

****************

2.) 1ο Ερωτηματολόγιο - Αποτελέσματα των 3 πρώτων ερωτήσεων

(Δείτε το ερωτηματολόγιο κια το σκεπτικό εδώ.)

Το ιστορικό των καλεσμάτων:

• Το ερωτηματολόγιο ξεκίνησε με μια ανάρτηση την περασμένη Τετάρτη 16/11 στις 7:24μ.μ.
• Ως την Πέμπτη στις 9:25 το πρωί που κάνω 2ο κάλεσμα, έχουν συμπληρωθεί μόλις 22 ερωτηματολόγια!
• Ως το μεσημέρι του Σαββάτου στις 12:57 έχουν συμπληρωθεί άλλα 7 σύνολο 29 ερωτηματολόγια, οπότε προ του κινδύνου μέχρι την Κυριακή το μεσημέρι που θα έκλεινε το σύστημα αναγκάστηκα να κάνω αυτή την τελευταία δραματική έκκληση:

-----------

ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΤΑΡΑΤΕΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ

☻Όσοι/ες νομίζουν ότι με το να συμμετέχουν με κα'να λαικ ή με κάποιο σχολιασμό στα κοινωνικά δίκτυα και ιδίως στο φβ, κάνουν το επαναστατικό τους καθήκον, περιμένοντας ν'αλλάξει η κωλοκατάσταση, είναι βαθιά γελασμένοι.
☻Όσοι/ες περιμένουν μόνο από τα υπάρχοντα κόμματα με εκλογές να βάλουν φραγμό στην επέλαση μιας νέας στυγνής ακροδεξιάς αλα Τραμπ ή Κούλη ή στο σταμάτημα κάποιων κεντροαριστερών σαλτιμπάγκων αλλά Τσίπρα, είναι βαθιά νυχτωμένοι.
☻Όσοι (ακόμα) δεν βλέπουν ότι το εγκληματικό φασισταριό της ΧΑ, -με την ανοχή (ή ίσως και με έμμεση παρότρυνση) της ψευτοαριστεράς που κυβερνά και θολώνει το τοπίο- δρά ήδη στα νησιά και ειδικά στη Χίο δημιουργώντας τετελεσμένα εις βάρος των μεταναστών, χωρίς να κουνιέται φύλλο από τις αρχές, τότε αυτή μας την αβλεψία θα την πληρώσουμε κάποια στιγμή πολύ ακριβά.

►Η μόνη προοπτική που έχουμε είναι να βρούμε ΝΕΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ μαζί αλλά και έξω από κόμματα, μα προπάντων να ΣΥΖΗΤΉΣΟΥΜΕ ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΩΠΙΔΕΣ και να ΓΝΩΡΙΣΤΟΥΜΕ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ!
Η σημερινή τεχνολογία μας περέχει δωρεάν και εύκολα τη δυνατότητα αυτή.
Με τον τρόπο αυτό γνώρισα (και με εικόνα) κάποιους φίλους και ειδικά τον φίλο και βολιώτη οδοντίατρο και ενεργό πολίτη, Jo Di -αν και εδώ και χρόνια βρίσκεται στην Ολλανδία και συγκεκριμένα στη Χάγη!
Παρακινούμενος απ'αυτόν σκέφτηκα να κάνουμε κάτι καινούργιο εδώ μεταξύ των φίλων του φβ:
►-την διενέργεια ερωτηματολογίων - δημοσκοπήσεων για διάφορα θέμαατα και
►-βολιδοσκόπηση μεταξύ μας αν θέλουμε να κάνουμε μια πρώτη προσπάθεια για WEBTV στο φ/β !

Για το λόγο αυτό και όχι μόνο θέλησα να σας ρωτήσω με το ερωτηματολόγιο που τρέχει από την Τετάρτη, αλλά προφανώς με γράφετε κανονικά στα π@π@ρια σας...
Ευχαριστώ πολύ γι'αυτό, ξέρω είμαι αιθεροβάμων, αλλά τόσο πάλι να κάνω κάτι μόνος μου, ενώ δεν υπάρχει απήχηση, ε πάλι όχι.
Δείτε το ερωτηματολόγιο και σχολιάστε το αρνητικά, πείτε μου πόσο ηλίθια διατυπωμένες είναι οι ερωτήσεις, κάνετε κάτι επιτέλους...
Κρίμα που δεν υπάρχει κουμπί στο φβ που να λέει απλά "το διάβασα (το ποστ)"... Θα κάνω αίτημα στο facebook...

--------------

• Και ω του θαύματος, σε μία ώρα -όση ώρα έτρωγα για μεσημέρι- τα 29 έγιναν 59 και την Κυριακή στις 10:00 το πρωί είχαν ξεπεράσει τα 150 !!! Ομολογώ ότι έμεινα έκπληκτος για το πόσο σημασία έχει να χρησιμοποιήσεις τα σωστά λόγια, τη σωστή στιγμή, για να προωθήσεις ένα αίτημα... Αυτό μπορώ να πω σήμερα μόνο, δεν βρίσκω άλλη εξήγηση...

******

Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου

Από την στιγμή που βαθεύτηκε σχετική είδηση για τον φασίστα υιό Πλεύρη, οι χαρακτηρισμοί "Ψόφος"  έπεφταν βροχή και στο φβ αλλά κυρίως στο Τουίτερ, και βέβαια υπήρχε κι ο ανάλογος αντίλογος με καταδίκη τέτοιων χαρακτηρισμών. Κάτι παρόμοιο συνέβη όπως είναι φυσικό και με κάποιους φίλους/ες μου στο φβ, γι'αυτό και θεώρησα ότι μια τέτοια ερώτηση ήταν ιδιαίτερα επίκαιρη και άξια διερεύνησης. Με βάση μια βαθμολογία για το πόσο υιοθετεί κάποιος τον όρο με το 1= "Καθόλου" έως το 10=το υιοθετώ "πολύ", το αποτέλεσμα είναι νομίζω συντριπτικά υπέρ του "Καθόλου" 59,94%, στο οποίο πρέπει νομίζω να προσθέσουμε και τα επιμέρους ποσοστά από τα νούμερα 2-5, σύνολο 73,85% "καθόλου" έως λίγο καθόλου, έναντι 26,15 "πολύ" έως λίγο πολύ (βαθμοί 6-10), [δείτε αναλυτικά φωτογραφία στην αρχή].

Την Τετάρτη παραμονή της 17 Νοέμβρη, θεώρησα πολύ επίκαιρη την ερώτηση αυτή. Το αποτέλεσμα ξαφνιάζει, σχεδόν οι μισοί φίλοι/ες του δείγματος το 40,52% πήγαν ή θα πήγαιναν στην διαδήλωση.

Η ερώτηση αυτή, όπως προανέφερα στο σκεπτικό ήταν μια -κάποια- προσπάθεια στάθμισης του δείγματος (δείτε περισσότερα εδώ). Εάν θυμάμαι καλά αυτή στιγμή το δηλωμένο ποσοστό ανεργίας κυμαίνεται στο 20%, Στο -εντελώς τυχαίο- δείγμα μας είναι 16,99% !. Εδώ πρέπει ίσως να προστεθεί κάποιο ποσοστό από το "Άλλο" που το εκλαμβάνω ως άρνηση απάντησης, ή "είμαι οικοκυρά" ή "δεν απαντώ" κλπ. Κοντολογίς ακόμη και με το γυμνό 16,99% είμαστε πολύ κοντά στην πραγματικότητα, άρα το δείγμα θεωρείται αρκούντως σταθμισμένο. Άξιο αναφοράς νομίζω είναι το εύρημα ότι ένα 7,19% δλδ. 11 στα 153 άτομα, δουλεύουν μόνο μερικές μέρες το μήνα -προφανώς χωρίς ασφάλεια και αδήλωτα-, όπως και πως ένα 3,27% δουλεύει μερική εργασία με 4ωρα.