«Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ του Χάινριχ Μπελ (Heinrich Boell)

«Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ»

ή πως γεννιέται η βία και που μπορεί να οδηγήσει

του Χάινριχ Μπελ (Heinrich Boell)

Στή συζήτηση που κάναμε στη λέσχη για το βιβλίο συμφωνήσαμε ότι "το μικρό αυτό αριστούργημα του Χάινριχ Μπελ, περιγράφει με χιούμορ, ειρωνεία αλλά και τρυφερότητα, μια σύγχρονη εκδοχή «ατίμωσης», που όμως δεν γίνεται παθητικά δεκτή, όπως σε άλλες εποχές, αλλά αντιμετωπίζεται δυναμικά από το θύμα."*1

Η υπόθεση του βιβλίου: "η Κατερίνα Μπλουμ, μια νεαρή και ωραία οικιακή βοηθός, που έπειτα από σκληρή δουλειά έχει καταφέρει ν' αποκτήσει διαμερισματάκι και μεταχειρισμένο Φολκσβάγκεν, γίνεται αθελά της «πρόσωπο της ημέρας»: σ' ένα αποκριάτικο πάρτυ, γνωρίζει και ερωτεύεται κάποιον καταζητούμενο από την αστυνομία για διάφορα «εγκλήματα». Έτσι η Κατερίνα βρίσκεται άξαφνα στο στόχαστρο του κίτρινου Τύπου -που εκπροσωπείται από την ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ- και απελπισμένη από το διασυρμό της, καταφεύγει στη μόνη άμυνα που της απομένει: δολοφονεί τον διεφθαρμένο δημοσιογράφο."*1

Υπήρχε διαφωνία μεταξύ μας σε δύο θέματα:

1. στο άν αυτό το βιβλίο μπορεί να θεωρηθεί λογοτεχνικό έργο ή ένα βιβλίο το οποίο "με χειρουργική ακρίβεια - και με τη μέθοδο του ρεπορτάζ - περιγράφει ... μεθόδους με τις οποίες τα ΜΜΕ μπορούν να καταστρέψουν ένα άτομο και να το οδηγήσουν σε ακραίες πράξεις"*2. Τέθηκε δηλαδή η ερώτηση "τί εννοούμε με το όρο λογοτεχνία" (βλέπε χρήσιμοι σύνδεσμοι παρακάτω γι' αυτό) και απάντηση δεν δόθηκε και
2. Άν ο καταζητούμενος απο την αστυνομία που ερωτεύτηκε η Κατερίνα ήταν τρομοκράτης ή απλός ποινικός καταζητούμενος. Εδώ η απάντηση είναι ευκολοδιάκριτη και βγαίνει απο το βιβλίο, ήταν το δεύτερο.

"Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1974, στη Γερμανία, πολύ πριν τα ΜΜΕ λάβουν τη μορφή που έχουν σήμερα. Περιγράφει ένα κόσμο ζοφερό, σκοτεινό, όπου ο ένας εκμηδενίζεται, γίνεται έρμαιο στη βούληση, του συστήματος και αυτών που το εκμεταλλεύονται. Δυστυχώς παραμένει ακόμη και σήμερα επίκαιρο, αλλάζουν τα ονόματα, αλλάζουν οι αφορμές, αλλάζουν τα συστήματα και οι πρακτικές. Το πρόβλημα παραμένει. Ο ένας παραμένει ακόμη απροστάτευτος απέναντι στις κάθε είδους εξουσίες, νόμιμες ή παράνομες.

«Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ» γράφτηκε το 1974 και το 1975 γυρίστηκε στον κινηματογράφο από τον Volker Schlondorff σε συνεργασία με την Margarhete von Trotta, ενώ γνωστή είναι και η κινηματογραφική μεταφορά του έργου από τον Rainer Werner Fassbinder.

Ο Χάινριχ Μπελ (Heinrich Boell)

Ο Χάινριχ Μπελ γεννήθηκε στην Κολωνία το 1917, από πατέρα γλύπτη. Άρχισε να δουλεύει σ' ένα βιβλιοπωλείο, κι έπειτα υπηρέτησε στο πεζικό σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Μετά το 1945 έκανε διάφορες δουλειές, και το 1951 έγινε συγγραφέας. Οι πρώτες του νουβέλες, Το τρένο ήρθε στην ώρα τον και Αδάμ, πού ήσουν; μιλούν για την απελπισία των ανθρώπων που έχουν εμπλακεί στον πόλεμο. Τα μεταγενέστερα έργα του, όπως το Γνωριμία με τη νύχτα και Το αφύλαχτο σπίτι, μιλούν για το ηθικό κενό πίσω από το «οικονομικό θαύμα» της μεταπολεμικής Γερμανίας, ενώ Το ψωμί των πρώτων χρόνων απεικονίζει τη φτώχεια, το ζόφο και την πείνα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1972."*1
"Εκείνοι που θα ξαναδιαβάσουν τον Κλόουν θα ανακαλύψουν για μία ακόμη φορά σε ποια κοινωνικά αδιέξοδα οδηγεί η επέμβαση της οργανωμένης θρησκείας στο κοινωνικό σώμα και πώς η ταύτιση κοινωνίας και πίστης περιθωριοποιεί την ατομική συνείδηση. Και αν θέλαμε να συναγάγουμε ένα μείζον συμπέρασμα από το σύνολο του έργου του Μπελ, θα καταλήγαμε στο ότι η μεταβιομηχανική Ευρώπη του λεγόμενου «οικονομικού θαύματος» - και κατ' εξοχήν του γερμανικού - είναι μια κοινωνία τύψεων ή καλύτερα μια προβολή αυτών των τύψεων πάνω στα ερείπια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε μια εποχή όπου ποικίλοι ρατσισμοί, μιλιταρισμοί και εθνικισμοί αναπτύσσονται στις παρυφές της ανεπτυγμένης Δύσης, το έργο του Μπελ εκφράζει τον ασταμάτητο αγώνα εναντίον της λήθης. Ολα του τα μυθιστορήματα θα τα χαρακτήριζε κανείς βιβλία εποχής που συνθέτουν ένα χρονικό όχι μόνο των ερειπίων, αλλά και της περιπέτειας των αξιών οι οποίες διακυβεύονται από το μεταπολεμικό καθεστώς, όπως εκφράζεται από την προτροπή να αφήσουμε στην άκρη το παρελθόν, αν θέλουμε να υπερβούμε το σοκ του καταστροφικού πολέμου.

Σήμερα που στη Γερμανία πολλοί απαιτούν να αφεθεί το παρελθόν στο παρελθόν και να «ξαναγίνουν οι Γερμανοί ένα πολιτισμένο έθνος», καθώς ζητεί ο συγγραφέας Μάρτιν Βάλζερ ή ο αναθεωρητικός ιστορικός Ερνστ Νόλτε, το παράδειγμα του Μπελ έχει βαρύνουσα σημασία αφού βρίσκεται στην αντίθετη ακριβώς πλευρά. Και ένας συγγραφέας εποχής ξαναδιαβάζεται όχι τόσο γιατί το έργο του έχει τη δύναμη να υπερβαίνει την εποχή του αλλά ακριβώς επειδή ο ίδιος την παρουσιάζει ανάγλυφα και σε βάθος, στήνοντάς τη μέσα από τα ερείπιά της. Με καθαρότητα, με ακρίβεια και δίχως φόβο.

Ο Μπελ ανήκει στους κορυφαίους του μεταπολεμικού ρεαλισμού που ωστόσο είναι φορτισμένος με όλα τα γνωρίσματα του κεντροευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού, μιας μεγάλης λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής σχολής που πήρε ποικίλες μορφές στον αιώνα μας: ατμόσφαιρα, εκπληκτική χρήση των φωτοδιαστάσεων, ακρότητα στην έκφραση μέσω των ελλείψεων και της υποβολής τους, ανίχνευση και προβολή του ψυχικού τοπίου στο περιβάλλον της καθημερινότητας, εστίαση στην αξία των μικρών πραγμάτων, ανάδειξη των αντικειμένων σε σύμβολα της εσωτερικής ζωής, ελλειπτικοί διάλογοι που αφήνουν μεγάλα περάσματα για τις σιωπές και τα αισθήματα, μια σχέση με τα πράγματα και τον περίγυρο σχεδόν σωματική και μια ζωή τη μια στιγμή περιπαθής και την άλλη σχεδόν ανυπόφορη, όπου η οργανωμένη κοινωνία φαντάζει βάρβαρη, αλλά και μικρή σε σύγκριση με το πάθος της ζωής που επιχειρεί να καταστείλει.

Ο Μπελ στην ιστορική του Διακήρυξη για τη λογοτεχνία των ερειπίων άλλωστε σημειώνει το 1952:

«Οι άνθρωποι για τους οποίους γράφαμε ζούσαν σε ερείπια, έρχονταν από τον πόλεμο, γυναίκες και άνδρες με τα ίδια τραύματα, ακόμη και παιδιά… Και εμείς ως συγγραφείς αισθανόμασταν τόσο κοντά τους που ταυτιζόμασταν μαζί τους· με μαυραγορίτες και τα θύματα των μαυραγοριτών, με φυγάδες και όλους αυτούς που είχαν μείνει με διάφορους τρόπους χωρίς πατρίδα…»."*2

Χρήσιμοι σύνδεσμοι για το τί είναι λογοτεχνία:

• Βικιπαίδεια
• Πύλη για την ελληνική λογοτενία

*1indymedia

*2BHMA - ΧΑΪΝΡΙΧ ΜΠΕΛ (ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ) | Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2007

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#
 
---------------------------------
(Το πρωτοδημοσίευσα στις 12/7/09 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου)  

Η Έπαυλη των ανδρών του Ντενι Γκετζ

Μετά το περίφημο «Θεώρημα του παπαγάλου» που με γοήτευσε πριν 2 χρόνια και το περίφημο «Τα αστέρια της Βερενίκης» που διάβασα πριν κάμποσους μήνες που με ταξίδευσε στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων, των επιγόνων του Μεγάλου Αλέξανδρου, όπου γνώρισα τον μεγάλο Ερατοσθένη και πρωτομετρήσαμε μαζί του την περιφέρεια της γης, ήρθε η «Η Έπαυλη των ανδρών» να με συναρπάσει με την τέχνη της παραμυθίας που μόνο ο Ντενι Γκετζ κατέχει τόσο καλά να χειρίζεται και να σε καθηλώνει.

Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια σειρά αντιθέτων που συνθέτουν την όλη πλοκή:

• με τους ΕΞΩ, τους πολεμοκάπηλους του Α’ παγκόσμιου πολέμου, Άγγλων, Γάλλων, Ρώσων, Γερμανών που πολεμούν στα χαρακώματα το 1917 και ρίχνουν τόνους μολύβι ο ένας στον άλλο και με τους ΜΕΣΑ, τους τροφίμους της έπαυλης με αριθμό 14 που είναι οι τρελοί αλλά αποδεικνύονται πιο γνωστικοί από τους απ΄ έξω,
• με τον σοφό πανεπιστημιακό που του έχει εν ζωή στηθεί ανδριάντας στο Πανεπιστήμιο της πόλης όπου δίδαξε, τον Χανς Σίνγκερ (Γκεοργκ Καντορ) και τον απλό Γάλλο μηχανοδηγό Ματτις Ντιτούρ,
• τον συντηρητικό σοφό και τον αναρχικό επαναστάτη μηχανοδηγό,
• τον πατρίκιο και τον πληβείο,
• τον δάσκαλο και τον μαθητή.

Ο Σίνγκερ αφού ανακάλυψε και περίγραψε την περίφημη θεωρία των συνόλων και των απείρων, κάπου σκόνταψε στην απόδειξη κάποιου συνόλου πεπερασμένων ή συνεχών απείρων και ο γιος του τον έφερε στο σανατόριο. Από την άλλη ο Ντιτούρ, Γάλλος πρώην επαναστάτης αναρχικός, ειρηνόφιλος και διεθνιστής που πρόδωσε τον αρχηγό του Ζορές και κατατάχτηκε στο στρατό, έσωσε στην μάχη τον Γερμανό Γκαμπριέλ και έτσι έγινε και προδότης της πατρίδας του και από την τρέλα της μάχης και του μυαλού του κατέληξε και αυτός στο ίδιο σανατόριο και έτυχε μάλιστα και οι δυο να γίνουν συγκάτοικοι στο δωμάτιο με το νούμερο 14. Μεταξύ τους θα αναπτυχθεί σιγά – σιγά φιλία και μια όμορφή σχέση δασκάλου – μαθητή με ορισμένα κενά διαστήματα, αλλά και με κάποιους χρήσιμους μονόλογους, που όλα μαζί περίτεχνα δομημένα από τον μάστορα Γκετζ, θα μας κρατήσουν συντροφιά μέχρι την τελευταία σελίδα. Θα μάθουμε και ολίγα από τα επιτεύγματα του δασκάλου αλλά και τα διάφορα προβλήματα που συνάντησε στον δρόμο του από τους συναδέλφους του (Κρονεκερ) και όχι μόνο, όπως και για τη ζωή και της περιπέτειες του Ντιτούρ. Τέλος ο Γκάμπριελ θα επισκεφτεί με την αδελφή του για να ευχαριστήσει τον Ντιτούρ στην έπαυλη των ανδρών αλλά μετά από λίγο θα αυτοκτονήσει μη μπορώντας να ζήσει άλλο αυτή τη ζωή έτσι. Η αδελφή του σε μια νέα επίσκεψη θα του πει τα νέα και θα καλέσει τον καλέσει να γίνει πλέον αυτός ο νέος αδελφός και σύντροφός της.

Έτσι μέσα από αυτή την σχεδόν στατική διήγηση από πλευράς οροθέτησης, που ταιριάζει πολύ για μια θεατρική παράσταση, ο Γκετζ μας πηγαίνει πάλι νοητικά ταξίδια σε διάφορες κοσμοθεωρίες – πολέμου & ειρήνης, συντήρησης & αναρχισμού, αλλά και μας δίνει - όπως σε όλα τα βιβλία του - ψήγματα σοφίας του μαθηματικού μυαλού του Καντορ και κάποιων συναδέλφων του, αλλά και των διαφόρων μικροπρεπειών που δυστυχώς ταλανίζουν και τους πιο ευφυείς ανθρώπους, ενώ παράλληλα δεν ξεχνά να μας περιγράφει και την αξιόλογη περιπέτεια της ζωής του Ντιτούρ. 

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------
(Το πρωτοδημοσίευσα στις 4/11/09 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου)  

Η τριλογία των επαναστάσεων του Τζον Μπάνβιλ

Το παρακάτω κείμενο γραμμένο στις 19/9/09 για προσωπική χρήση, το παραθέτω αυτούσιο γιατί τελικά αντικατοπτρίζει το σύνολο των μελών της Λέσχης:

Παίρνοντας στα χέρια μου το βιβλίο αυτό περίμενα να διαβάσω τη ζωή και το έργο των 3 αυτών μεγάλων ανδρών, αλλά τελικά το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό και κουραστικό.

Αντ' αυτού διάβασα 2 βιογραφίες για τον Κοπέρνικο και τον Κέπλερ και όσον αφορά τον Νεύτωνα διάβασα μία μυθιστορηματική επιστολή κάποιου προφανώς σύγχρονου επιστήμονα προς κάποια Κλειώ, στην οποία περιγράφει την προσπάθειά του να γράψει ένα βιβλίο για το έργο του Νεύτωνα, πράγμα στο οποίο αποτυγχάνει, μπλεγμένος στα γρανάζια της καθημερινότητας και εντέλει καταλήγει να είναι μια προσωπική ιστορία αγάπης και έρωτα ...!

Στα μέρη λοιπόν που αφορούν τον Κοπέρνικο και τον Κέπλερ έχουμε να κάνουμε με μυθιστορηματική βιογραφία: εξιστορείται η ζωή των δύο μεγάλων επιστημόνων που ουσιαστικά ήταν από τους πρωτεργάτες της «πραγματικής» επιστήμης, καθώς την απήλλαξαν από τις εικασίες και ανακρίβειες των αρχαιότερων και έθεσαν νέα δεδομένα στην έρευνα. Όμως και εδώ, εξιστορείται αναλυτικά και σε ορισμένα σημεία κουραστικά εξαντλητικά, κυρίως η ζωή και τα προβλήματα που συνάντησαν στο διάβα της οι δύο μεγάλοι άντρες, όμως παραλείπει να αναφερθεί έστω περιληπτικά αλλά συγκροτημένα στο μεγαλοφυές έργο τους. Υπάρχουν βέβαια εδώ κι εκεί παρεμπιπτόντως ορισμένα ψήγματα αναφοράς σ' αυτό, αλλά τελειώνοντας το βιβλίο ο αναγνώστης άμα επιθυμεί να μάθει ολοκληρωμένα τι πρέσβευαν ή τι εφηύραν οι δύο αυτοί άντρες πρέπει να ανατρέξει σε άλλες πηγές. Αυτό θεωρώ ότι είναι το δεύτερο βασικό μειονέκτημα του βιβλίου - το πρώτο είναι η προαναφερθείσα επιστολή προς το Νεύτωνα.

Όσον αφορά λοιπόν τις δύο βιογραφίες έχουμε ο Μπάνβιλ εστιάζει στην ανθρώπινη πλευρά των επιστημόνων, δεν κάνει μια τυπική εξιστόρηση περιστατικών, ιδεών, δυσχερειών και θριάμβων, αλλά περιγράφει - είναι αλήθεια με γλαφυρό τρόπο - ανθρώπους που επιχειρούν να ξεφύγουν με τις ιδέες τους και με τη δράση τους από τα δεδομένα της εποχής τους να πρωτοπορήσουν και να θέσουν νέα θεμέλια. Τόσο ο Κοπέρνικος όσο και ο Κέπλερ έζησαν σε μια ιδιαίτερα ταραγμένη εποχή, που μάλλον εύκολα καλλωπίζουμε σήμερα με τον όρο Αναγέννηση, θεωρώντας τη σαν μια περίοδο γεωμετρικής εξέλιξης του πνεύματος. Εδώ ο Μπάνβιλ μας δίνει αρκετό υλικό για να γνωρίσουμε την ταραγμένη εποχή που έζησαν, μια εποχή απόλυτης θρησκευτικής, πολιτικής. ιδεολογικής αλλά και επιστημονικής σύγχυσης, και εστιάζοντας σ' αυτά, μας δείχνει τα προβλήματα που συνάντησαν ζώντας μια "απλή" οικογενειακή ζωή ο Κέπλερ, μια διαφορετική ιερατική ζωή ο Κοπέρνικος, με τα διάφορα βιοποριστικά προβλήματα που είχαν, τις φοβίες τους εχθρούς και τις δολοπλοκίες που έπρεπε να αντεπεξέλθουν Έτσι μ' αυτόν τον τρόπο, ο συγγραφέας θέλει προφανώς να δείξει, πόσο μεγαλύτερο ήταν το εγχείρημά τους, να περισωθούν, να επιζήσουν αλλά και να μεγαλουργήσουν. Πρέπει εδώ επίσης να τονισθεί στα θετικά του βιβλίου και ο ο ευρηματικός τρόπος της αντιπαραθέσεις προσωπικών επιστολών των 2 ανδρών, που έτσι δίνουν οι ίδιοι στον αναγνώστη το προσωπικό τους στίγμα.

Τέλος αν πάρουμε το τρίτο μέρος του βιβλίου - την επιστολή στον Νεύτωνα - σαν κάτι αυτοτελές, πρέπει να πούμε πως διαβάζεται με άνεση (αρκεί να μην σκεπτόμαστε ότι είναι κάτι που αφορά τον Νεύτωνα) έχει πολύ εσωτερικότητα και ενόραση και αρκετές χρήσιμες παρατηρήσεις για το παιχνίδι των συναισθημάτων και της ψυχής.

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------

(Το πρωτοδημοσίευσα στις 4/11/09 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου) 

Logicomix - Του Απόστολου Δοξιάδη

Είναι αλήθεια ότι από μικρός δεν τα πήγαινα και τόσο καλά με τα κόμικς, σε αντίθεση με άλλους συνομηλίκους μου. Αν δεν είχα διαβάσει τον “θείο Πέτρο…” σίγουρα με δυσκολία αν όχι με άρνηση θα αντιμετώπιζα το νέο βιβλίο του Δοξιάδη. Ακόμη και κατά τη διάρκεια που διάβαζα το βιβλίο πολλές φορές αναρωτήθηκα αν θα ήυαν καλύτερα να μην ήταν σε μορφή κόμικς. Προς το τέλος του βιβλίου και ιδιαίτερα όταν διάβασα τον επίλογο και το σημειωματάριο και ξαναέφερα στη φαντασία μου τις μορφές των μεγάλων μαθηματικών στους οποίους αναφέρονταν το βιβλίο σαν σε καλοφτιαγμένο φιλμ, μπόρεσα να βρω την ομορφιά, την πρωτοτυπία και την δυσκολία του όλου εγχειρήματος.
Ναι τώρα μπορώ να πω πως ήταν τολμηρό το εγχείρημα, μα άξιζε ο κόπος. Μας έβγαλε απο την πεπατημένη, μας οδήγησε στα μονοπάτια της φωτογραφίας, της εικόνας και του παραμυθιού με φινέτσα, απλότητα και χάρη.

Με λίγα λόγια το βιβλίο αναφέρεται στη ζωή του μαθηματικού και φιλοσόφου Μπερτραντ Ράσελ, ο οποίος 3 μέρες μετά την έναρξη του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, ευρισκόμενος στην Αμερική σε ένα πανεπιστήμιο για να κάνει μια ομιλία του, πολιορκήθηκε από πλήθος “απομονωτιστές” Αμερικανούς που ήταν ενάντιοι στο να συμμετάσχει η Αμερική στον πόλεμο για να βοηθήσουν του Ευρωπαίους φίλους τους. Έτσι αναγκάστηκε να αλλάξει την ομιλία του για να τους μεταπείσει ή καλύτερα να τους προβληματίσει, αναφερόμενος στο ρόλο που έπαιξε στη ζωή του η Λογική, τα Μαθηματικά και οι κανόνες που ακολούθησε στη ζωή του. Έτσι μαθαίνουμε απλά και παραστατικά την πολυτάραχη ζωή του, τον αγώνα του για την κανονικοποίηση των Μαθηματικών και έτσι γνωρίσαμε όλη την αφρόκρεμα των επιφανών Μαθηματικών του 19ου και των αρχών του 20 αιώνα. Κυρίαρχη άποψη των συγγραφέων είναι ότι όσο πιο μεγαλοφυής είσαι τόσο πιο κοντά είσαι στην τρέλα την δικιά σου ή παιδιών σου. 

Η ανάγνωση είναι πολύ ευχάριστη και αποδοτική, επειδή γνωρίζεις σαν σε παραμύθι επιφανείς Μαθηματικούς όπως τον Φρέγκε, τον Καντορ, τον Ουάiντχεντ, το Γκέντελ, τον Βιτγκεσταιν και τόσους άλλους, μαθαίνει για το “παράδοξο του Ρασελ” και την περίφημη θεωρία της μη πληρότητας του Γκέντελ, που τάραξε το έως τότε οικοδόμημα των μαθηματικών και ανάγκασε τον περίφημο Φρέγκε να πάρει πίσω το υπο έκδοση βιβλίο του. Επίσης μαθαίνουμε τον κοπιαστικό δρόμο της Λογικής και των Μαθηματικών τόσων επιφανών επιστημόνων, που για πολλούς το τέλος τους περίμενε η τρέλα ή η μελαγχολία. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι τα πράγματα όχι μόνο στη ζωή και στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά ακόμα και στις επιστήμες όπως τα Μαθηματικά. δεν είναι απλά όπως το 1+1=2, αλλά όπως η περίφημη θεωρία της μη πληρότητας απέδειξε, πιο πολύπλοκα έως μη αποδείξιμα. 

Η πλοκή του όλου εγχειρήματος διανθίζεται από τους διάλογους των συγγραφέων – δημιουργών, που και οι ίδιοι φαίνεται να αναρωτιούνται για το ρίσκο του εγχειρήματος με τα κόμικς. Επίσης είναι εντυπωσιακό το κλείσιμο του έργου με την τριλογία του Αισχύλου την Ορέστεια, η οποία προφανώς επιλέχθηκε επειδή ταιριάζει γάντι στο όλο περίεργο – πολύπλοκο – τρελό εγχείρημα των Μαθηματικών και της Λογικής όπως εξελίχθηκε έως σήμερα, παρά τις τόσες νίκες που επιτεύχθηκαν.
Τελειώνοντας νομίζω ότι σύντομα θα ξαναδιαβάσω τα κόμικς του βιβλίου, και ήδη άρχισα να ενδιαφέρομαι να μάθω περισσότερα για τον Γκέντελ, τον Φρέγκε κ.α.

Απο το ΒΗΜΑ 19/12/2008 (συνέντευξη του Α. Δοξιάδη):

Στο «Logicomix» του Απόστολου Δοξιάδη ήρωες είναι οι διασημότεροι μαθηματικοί και φιλόσοφοι της ιστορίας, οι περισσότεροι από τους οποίους κατέληξαν σε ψυχιατρεία, αυτοκτόνησαν ή πέθαναν υπό μυστηριώδεις συνθήκες Οταν τα μαθηματικά γίνονται κόμικ GRAPHIC NOVEL ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΑΦΕΡΜΟΥ | Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2008
Στα 15 του εισήχθη στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, στο δεύτερο έτος των Μαθηματικών. Μετά το Μεταπτυχιακό στην Ecole des Hautes Etudes στο Παρίσι (αποφοίτησε σε ηλικία 20 ετών) γύρισε στην Ελλάδα και αφοσιώθηκε στο γράψιμο. Με το διάσημο βιβλίο του Ο θείος Πέτρος και η θεωρία του Γκόλντμπαχ ο Απόστολος Δοξιάδης κατοχύρωσε νέο λογοτεχνικό είδος: το μαθηματικό μυθιστόρημα. Σκηνοθέτησε δύο αξιόλογες ταινίες. Μετέφρασε Σαίξπηρ και Ο' Νιλ, έγραψε και σκηνοθέτησε θεατρικά έργα.
Μία από τις σημερινές ασχολίες του είναι η διερεύνηση της σχέσης μαθηματικών και αφήγησης ως μορφών νοητικής λειτουργίας - μια διερεύνηση «στα όρια της γνώσης». Αυτή πραγματοποιείται από την ομάδα «Θαλής και Φίλοι» (www.thalesandfriends.org) που διοργανώνει διεθνή συνέδρια με συμμετέχοντες γνωστούς μαθηματικούς, φιλοσόφους, αφηγηματολόγους και ιστορικούς της επιστήμης. Ο Δοξιάδης σε συνεργασία με τον Μπάρι Μαζούρ (καθηγητής στο Harvard, μείζων μαθηματικός) θα επιμεληθούν τον τόμο (Cambridge University Press) με τα πορίσματα των συνεδρίων. Είναι αναντίρρητα ένα ανεξερεύνητο πεδίο και ο Δοξιάδης πάλι καινοτομεί.
Το ευρύ κοινό ωστόσο θα γοητευθεί περισσότερο από το νέο έργο του, ένα «γραφιστικό μυθιστόρημα» («graphic novels» αποκαλούνται τα μυθιστορήματα σε μορφή κόμικ) με τίτλο «Logicomix», το οποίο σύντομα θα εκδοθεί από τον οίκο Bloomsbury. Προ καιρού η εφημερίδα «International Herald Tri-bune» σημείωσε: «Ο Βlοomsbury, τώρα χωρίς τον “Χάρι Πότερ” ως ναυαρχίδα, εκδίδει το “Logicomix”, ένα βιβλίο που ο “Independent” θεώρησε συνέχεια του “Κόσμου της Σοφίας”».
Το βιβλίο αφηγείται μια ιστορία ανθρώπινη, γοητευτική και τραγική: την ανάπτυξη της σύγχρονης μαθηματικής λογικής αλλά και της αναλυτικής φιλοσοφίας. Είναι ουσιαστικά η ιστορία των ανθρώπων της. Κύρια ονόματα σε αυτή την πορεία είναι οι Γκέτλομπ Φρέγκε, Μπέρτραντ Ράσελ, Αλφρεντ Γουάιτχεντ, Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, Ντάβιντ Χίλμπερτ, Κουρτ Γκέντελ και Αλαν Τιούρινγκ. Επειδή είναι μυθιστόρημα, ο Ράσελ γίνεται κεντρικός αφηγητής.
Παρά το θέμα του, το βιβλίο απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη, ενώ οι εικόνες μεταφέρουν την αίσθηση και την ατμόσφαιρα της εποχής. Τα κόμικς δημιουργούν ο Αλέκος Παπαδάτος και η Αννί Ντι Ντονά. Γράφεται σε συνεργασία με τον Χρίστο Παπαδημητρίου από το Berkeley, έναν από τους κορυφαίους θεωρητικούς των ηλεκτρονικών υπολογιστών. «Το βασικό παράδοξο που διηγείται το “Logicomix” είναι ότι μια καθαρά φιλοσοφική αναζήτηση γύρω από τη φύση της αλήθειας που καταλήγει σε προσωπικές τραγωδίες έχει ως επίλογο την πιο πρακτική εφεύρεση του 20ού αιώνα, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή» εξηγεί ο Απόστολος Δοξιάδης.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο βιεννέζος μαθηματικός Κουρτ Γκέντελ, ο «νέος Αριστοτέλης», όπως ονομάζεται. Ηταν ο άνθρωπος που ψάχνοντας να αποδείξει την πληρότητα εφηύρε το θεώρημα της μη πληρότητας, που κατοχύρωσε τα όρια της λογικής: ακόμη και στο πιο λογικό σύστημα, στα μαθηματικά (την κορωνίδα των επιστημών), θα υπάρχουν πάντα κομμάτια που θα ξεφεύγουν από τα εργαλεία της λογικής. Η λογική δεν είναι ποτέ πλήρης. Το θεώρημα της μη πληρότητας - που επηρέασε τα μαθηματικά λιγότερο απ' όσο την ιστορία της επιστήμης - ήταν τόσο ριζοσπαστικό όσο οι θεωρίες του Δαρβίνου, του Μαρξ, του Φρόιντ, του Αϊνστάιν… Στο υπόβαθρό του ανιχνεύεται ένα επίμαχο ερώτημα: Γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι που ασχολήθηκαν με τη Μαθηματική Λογική κατέληξαν σε ψυχιατρεία, αυτοκτόνησαν ή πέθαναν σε ασύλληπτα μυστήριες συνθήκες; Τις απαντήσεις στα ερωτήματα δίνει ο συγγραφέας στη συνέντευξη που ακολουθεί. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ «Οταν γράφω ξεχνάω τις θεωρίες»
Ο Απόστολος Δοξιάδης εξηγεί πώς γίνονται τέχνη τα μαθηματικά, πώς ένα κόμικ μπορεί να μοιάζει με τραγωδία.
- Θα αποδεχόσασταν τον χαρακτηρισμό homo universalis;
«Φοβάμαι πως ό,τι κερδίζει κανείς σε πλάτος το χάνει σε βάθος. Με έχει ταλαιπωρήσει χρόνια αυτός ο διχασμός - μαθηματικά, κινηματογράφος, λογοτεχνία. Τελικά όμως νομίζω ότι συμβαίνει διότι μονίμως ψάχνω κάτι κοινό σε όλα. Αρχίζω να νιώθω ότι υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής, ότι όλα είναι διερευνήσεις ενός τρόπου να αντιμετωπίζει κανείς την πραγματικότητα. Με ενδιαφέρει η επικάλυψη όλων αυτών των πραγμάτων παρά η διαφοροποίησή τους, εξ ου και η διερεύνηση της σχέσης μαθηματικών και αφήγησης».
- Η τέχνη όμως δεν προσεγγίζεται μόνο εγκεφαλικά. Εννοείται πρώτα σε συναισθηματικό επίπεδο.
«Το συναίσθημα είναι το υπέδαφος επάνω στο οποίο λειτουργώ. Οταν γράφω ξεχνάω τις θεωρίες. Τις θυμάμαι ξανά όταν προσπαθώ να βάλω σε τάξη τα πράγματα που έχω γράψει, όταν μια πιο συστηματική μεθοδολογία μετράει. Αλίμονο όμως σε εκείνον που πάει να γράψει με κανόνες. Δεν μπορεί να γίνει ούτε στη μουσική. Η φούγκα, που είναι ίσως η πιο μαθηματικά περιγράψιμη μορφή μουσικής, έχει το παράδοξο ότι ο Μπαχ που κατάλαβε καλύτερα από όλους θεωρητικά την αυστηρή φόρμα της φούγκας είναι και ο μόνος που έγραψε πραγματικά μεγάλες φούγκες. Οι άλλοι κατάφεραν να μιμηθούν τέλεια τα μαθηματικά της αλλά καθόλου την έμπνευσή της. Ακριβώς το ίδιο ισχύει στα μαθηματικά. Το να καταλάβει κανείς λογικά τα μαθηματικά δεν σημαίνει ότι γίνεται μεγάλος μαθηματικός. Οι μεγάλες ανακαλύψεις και ανατροπές γίνονται με τα άλματα της έμπνευσης και της φαντασίας».
- Αυτό όμως δεν αντιφάσκει με τη βασική ιδέα του «Logicomix», ότι υπάρχει σχέση μεταξύ ψυχασθένειας και Μαθηματικής λογικής, σαν να γίνεται ένα πάντρεμα λογικού και παραλόγου;
«Λέω ότι στην ιστορία των μαθηματικών δεν υπάρχει ψύχωση, εκτός από αυτόν τον συγκεκριμένο τομέα. Η μαθηματική λογική είναι ένας μικρός κλάδος των μαθηματικών. Στα πρώτα 50 χρόνια η κύρια ιστορία του κλάδου αυτού γράφτηκε από δέκα ανθρώπους. Οι πέντε από αυτούς νοσηλεύτηκαν σε ψυχιατρικά ιδρύματα και οι άλλοι δύο είχαν έντονο ψυχιατρικό ιστορικό. Και σε κάνει να αναρωτηθείς: Γιατί δεν υπάρχει τρέλα στα μαθηματικά και υπάρχει ειδικά εκεί; Η σκέψη που αναπτύσσω είναι ότι ορισμένες προσωπικότητες με έντονα σημάδια ψυχοπαθολογίας προσελκύστηκαν από τον συγκεκριμένο τομέα γιατί εκείνη την εποχή προσέφερε κάποια στοιχεία βεβαιότητας που λειτούργησαν ψυχοθεραπευτικά επάνω τους. Ετσι ο λόγος που φτιάχτηκε η Μαθηματική Λογική ήταν από τις νευρώσεις των δημιουργών της. Αρα, αν θέλετε, με κάποια έμμεση έννοια - σχεδόν δαρβινική - το υποκειμενικό στοιχείο μπαίνει και στα μαθηματικά. Δαρβινική, διότι διαλέγονται από τη νεύρωσή τους».
- Με τον Κουρτ Γκέντελ έχετε σταθερή σχέση: γράψατε ένα θεατρικό («Δέκατη έβδομη νύχτα») με αυτόν ως κεντρικό πρωταγωνιστή αλλά κάνει και ένα πέρασμα από τον «Θείο Πέτρο». Τώρα είναι βασικός χαρακτήρας στο «Logicomix».
«Αυτό είναι ένα παράξενο κλείσιμο του λογαριασμού μου μαζί του. Είναι το τέλος μιας τριλογίας. Πέθανε το 1978 στα 72 του χρόνια από ασιτία. Είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο για ασήμαντο πρόβλημα και πέθανε 17 ημέρες αργότερα διότι αρνιόταν να φάει πιστεύοντας ότι οι γιατροί ήθελαν να τον δηλητηριάσουν. Δηλαδή, δεν τρως επειδή φοβάσαι μη σε δηλητηριάσουν και άρα πεθαίνεις από ασιτία. Αυτό δεν είναι απλώς παράλογο, ειδικά όταν μιλάμε για τον “νέο Αριστοτέλη”».
- Το θεώρημα της μη πληρότητας μας οδηγεί στη μεταφυσική;
«Τείνω να πω ναι με την έννοια ότι ερωτήματα αβεβαιότητας και αμφιβολίας συναντάμε παντού στη ζωή μας. Η ζωή μας είναι γεμάτη από πράγματα που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ ούτε θα αποδείξουμε. Ισως είναι πολύ πιο δύσκολο να καταλάβουμε ότι δεν θα τα γνωρίσουμε και δεν θα τα αποδείξουμε ποτέ. Το θεώρημα μπορεί να οδηγήσει κάποιον στον Θεό ή σε υπαρξιακή κρίση… Με αυτή την έννοια αποκαλώ το “Logicomix” τραγωδία: για κάποιους ανθρώπους η περιπέτεια της αναζήτησης της πληρότητας ήταν και η περιπέτεια της αναζήτησης του νοήματος της ζωής που τελικά τελείωσε τραγικά». 

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------
(Το πρωτοδημοσίευσα στις 5/11/09 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου)  

«ΓΕΝΙΑ XNET» του Κόρι Ντοκτορόου, Εκδ. Πατάκη (11/2009)

«ΓΕΝΙΑ XNET» του Κόρι Ντοκτορόου.

Μετάφραση: Ισιδώρα Γενούζου.

Εκδ. «Πατάκη», σελ. 480, € 19.

Το βιβλίο το διάβασα τον Νοέμβρη του 2009 που λόγω και της ειδικότητάς μου αποτέλεσε για μένα πολύ ενδιαφέρον θέμα. Αποτελεί μια σύγχρονη έκδοση του «1984» του Οργουελ. Ο συγγραφέας το έγραψε με αφορμή την 11η Σεπτεμβρίου και το πογκρόμ που ακολούθησε η τότε Αμερικανική κυβέρνηση στο όνομα της δήθεν καταπολέμησης των τρομοκρατών.

Μια έκρηξη βόμβας στην γέφυρα Μπέι του Σαν Φραντσίσκο με χιλιάδες νεκρούς αποτελεί την απαρχή της περιπέτειας για εκατοντάδες κατοίκους που κυνηγιούνται αμείλικτα από το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, στον όνομα δήθεν της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.  Κάπου εκεί αρχίζει η περιπέτεια του 17χρονου Μάρκους Γιάλου και των φίλων του, οι οποίοι κατά την διάρκεια της αναμπουμπούλας και του πανικού, ενώ ψάχνουν για ασθενοφόρο για τον τραυματισμένο από το πλήθος φίλο τους, συλλαμβάνονται και οδηγούνται στο δικό τους Γκουντάναμο σε ένα νησί κοντά στην πόλη. Όταν μετά από λίγες μέρες απελευθερώνεται, ενώ οι γονείς του τον θεωρούν νεκρό, διαπιστώνει πως η πόλη του δεν είναι πια η ίδια: άνθρωποι του υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας είναι παντού, παρακολουθούν τους πάντες και τα πάντα, κάμερες παντού, ακόμη και στις αίθουσες των σχολείων, τα πάντα ελέγχονται στο όνομα της ασφάλειας των πολιτών.

Ο Μάρκους όμως δεν είναι διατεθειμένος να απεμπολήσει τα συνταγματικά του δικαιώματα και ελευθερίες, παρά το νεαρό της ηλικίας του. Σαν φανατικός χρήστης της τεχνολογίας των υπολογιστών, ξεκινάει τον δικό του ηλεκτρονικό ανταρτοπόλεμο, με βάση την τεχνολογία που γνωρίζει πολύ καλά: δημιουργεί με βάση μια παιχνιδομηχανή την XBOX, της οποίας την ασφάλεια είχε «σπάσει» κάποιος τελειόφοιτος το ΜΙΤ και ένα κλώνο του Linux το ParanoidLinux, ένα ελεύθερο δίκτυο υπολογιστών, μη ανιχνεύσιμο από την ασφάλεια. Δημιουργεί επιπλέον ένα μπλογκ που το ονομάζει Ανοικτή Εξέγερση, έρχεται διαμέσου αυτών σε επαφή με πολλούς νέους της ηλικίας του και μαζί προσπαθούν σαν συνωμοτική ομάδα, να παραπλανήσουν τους διώκτες τους και να δείξουν έτσι, ότι όσα ακόμα πιο ανόητα, σκληρά και καταπιεστικά μέτρα και αν πάρουν τα διάφορα Υπουργεία Ασφάλειας ή Υπουργεία Προστασίας Πολιτών κατά το ελληνικότερο, τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μα κυρίως με τον αγώνα ακόμα και μιας έστω μειοψηφίας φωτισμένων  πολιτών, στο προκείμενο, με τον αγώνα μιας ομάδας νέων ανθρώπων, η ελευθερία και τα συνταγματικά δικαιώματα θα υπερισχύσουν και θα νικήσουν.

Η πλοκή του βιβλίου σε καθηλώνει. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι απλή και κατανοητή. Χρησιμοποιεί ελάχιστους τεχνικούς όρους. Οι μυημένοι στην πληροφορικοί βεβαίως καταλαβαίνουν περισσότερα, μα προπάντων διαπιστώνουν, ότι συγγραφέας βασίζεται σε υπαρκτές δυνατότητες της τεχνολογίας και της πληροφορικής. Υπ’ αυτή την έννοια αποτελεί κατά κάποιο τρόπο ένα εγχειρίδιο εναλλακτικής δικτυακής τεχνολογίας, ένα πρακτικό οδηγό ηλεκτρονικού αντάρτικου, που ίσως ήδη σήμερα μπορούν να χρησιμοποιήσουν ευφυείς χάκερ.
Όμως δεν είναι αυτός ο στόχος. Θέλει να δείξει όπως λέει, την αυταπάτη της ασφάλειας: «Φαντάσου ότι έχεις στην κατοχή σου κάτι πολύτιμο», εξηγεί ο Κόρι, «και ότι το κλείνεις σε ένα ατσάλινο χρηματοκιβώτιο. Όμως αρχίζεις να πιστεύεις ότι το χρηματοκιβώτιο δεν είναι αρκετό. Έτσι βάζεις και μια πρόσθετη κλειδαριά ασφάλειας. Και μετά ακόμα μια. Τελικά αντί να αισθάνεσαι ασφάλεια, εξοργίζεται καθώς οι κλειδαριές σε εμποδίζουν να πάρεις το αντικείμενο, τη στιγμή που το χρειάζεσαι. Αυτή είναι η μεγάλη αυταπάτη σε ό,τι αφορά την ασφάλεια. Το κράτος σού προσφέρει ασφάλεια, όταν είσαι τρομοκρατημένος. Εσύ δέχεσαι όλους τους περιορισμούς μπροστά στον φόβο μιας νέας επίθεσης. Και ύστερα παλεύεις από την αρχή να προασπίσεις τα δικαιώματα που επέτρεψες να σου καταπατήσουν».
Το βιβλίο σε καθηλώνει, δεν μπορείς να το αποχωριστείς μέχρι να φθάσεις στο τέλος. Αποτελεί ύμνο στην ελευθερία και στα δικαιώματα του πολίτη, σου δείχνει ότι το σκότος θα το διαδεχθεί πάντα το φώς, αρκεί να μη το βάλεις κάτω και καθίσεις παθητικός στον καναπέ σου. Απευθύνεται ιδιαίτερα στους νέους εκκολαπτόμενους πολίτες, αλλά αποτελεί και για τους υπόλοιπους ερεθιστικό και συνάμα χρήσιμο ανάγνωσμα.

Κόρυ Ντοκτορόου (από Πηγή)

O Κόρυ Ντοκτορόου gεννήθηκε στο Τορόντο του Καναδά, και ανατράφηκε σε ένα σπιτικό με εβραίους ακτιβιστές, που εργαζόταν στο κίνημα ενάντια στην πυρηνική ενέργεια, και συμμετείχε σε καμπάνιες της GREENPEACE σαν παιδί. Το 1999 βρέθηκε σε μια εταιρεία software. Το 2006 μετακόμισε στο Λος Άντζελες Born από το Λονδίνο, όπου εργαζόταν σαν συντονιστής για την Ευρώπη βοηθώντας να δημιουργηθεί το Open Rights Group, πριν παραιτηθεί το 2006 και αρχίσει να ασχολείται αποκλειστικά με τη συγγραφή. Τις ακαδημαϊκές χρονιές 2006-7, δίδαξε σαν επισκέπτης καθηγητής στο University of Southern California στο Τορόντο. Μετά γύρισε στο Λονδίνο. Είναι αρχισυντάκτης στο διάσημο blog Boing Boing. Γράφει τακτικά στα περιοδικά Popular Science και Make και σε άλλα γνωστά περιοδικά και εφημερίδες και είναι συχνά ομιλητής για τα πνευματικά δικαιώματα.

Το πρώτο του μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 2003, και ήταν το πρώτο που κυκλοφόρησε έντυπα και ταυτόχρονα και σε ηλεκτρονική μορφή με μια ειδική άδεια (Creative Commons licenses) που επέτρεπε στους αναγνώστες του να το διαβάζουν ή/και να αν το διακινούν χωρίς να πληρώνουν δικαιώματα αρκεί να μην το χρησιμοποιούσαν για κέρδος.

Κέρδισε το βραβείο Campbell για τον καλύτερο νέο συγγραφέα το 2000, και το βραβείο Locus για το πρώτο καλύτερο μυθιστόρημα, και άλλα λιγότερα γνωστά βραβεία. Βρίσκεται στη λίστα του περιοδικού "Forbes" ανάμεσα στους είκοσι πέντε ανθρώπους του διαδικτύου με τη μεγαλύτερη επιρροή, ενώ το World Economic Forum τον συμπεριέλαβε στους Νέους Παγκόσμιους Ηγέτες. Κυκλοφόρησε το βιβλίο Little Brother το 2008 (ΓΕΝΙΑ Χnet) με το οποίο και κέρδισε άλλα δυο βραβεία.

Εργογραφία :

    * (2000) The Complete Idiot's Guide to Publishing Science Fiction
    * (2003) Down and Out in the Magic Kingdom
    * (2003) Truncat 2003
    * (2008) Little Brother

Στα ελληνικά κυκλοφορούν :

    * (2009) Γενιά Xnet, Πατάκη

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------

(Το πρωτοδημοσίευσα στις 14/7/10 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου)  

«ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΡΟΔΕΡΕΡ» του Γκιγέρμο Μαρτίνες, Εκδ. Πατάκη (08/2009)

«ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΡΟΔΕΡΕΡ» του Γκιγέρμο Μαρτίνες

Μετάφραση: Τιτίνα Σπερελάκη,

Εκδ. «Πατάκη», σελ. 137, τιμή: 16 ευρώ.

Το «Σχετικά με τον Ροδέρερ» (Acerca de Roderer, 1992) είναι το πρώτο μυθιστόρημά του Μαρτινες που εγκωμιάστηκε πολύ στη χώρα του και έδειξε το ταλέντο του συγγραφέα.

Τα βασικά πρόσωπα του βιβλίου είναι δύο, ο αφηγητής - ίσως ο ίδιος ο συγγραφέας - και ο συμμαθητής του με τη ξεχωριστή ευφυΐα o Ροδερερ. Το όλο σκηνικό εκτυλίσσεται σε ένα χωριό της αργεντίνικης επαρχίας, όπου σκιαγραφείται η μιζέρια της ζωής των νέων στα στενά πλαίσια ενός τυπικού χωριού του Πουέντο Βιέχο: ένα μπάρ όλο κι όλο για τη νεολαία, όπου οι περισσότεροι παίζουν τυχερά παιχνίδια μέσα σε ακατάσχετη οχλαγωγία και κάποιοι ελάχιστοι στο βάθος του μαγαζιού πότε - πότε παίζουν και κανένα σκάκι. Και οι δυο τους είναι άτομα μεγάλης ευφυΐας, ο αφηγητής, πρώτος μαθητής στο σχολείο, ο Ροδερερ σκοτεινός, κλειστός τύπος, με πολλά εξωσχολικά βιβλία παραμάσχαλα, παρατάει το σχολείο και το ρίχνει στη μελέτη απομονωμένος από τον κόσμο και τη κοινωνία.
Υπάρχουν σύμφωνα με τον καθηγητή τους Ράγο «δύο κύριοι τύποι ευφυΐας»:
«Η πρώτη, είναι η αφομοιωτική. Η ευφυΐα που δρα σαν σφουγγάρι και απορροφά αμέσως ό,τι της προσφέρεται, που προχωράει με αυτοπεποίθηση και βρίσκει φυσικές, προφανείς τις σχέσεις και τις αναλογίες που άλλοι προηγουμένως έχουν καθορίσει, που είναι προσανατολισμένη σύμφωνα με τον κόσμο κι αισθάνεται στο στοιχείο της σε οποιοδήποτε τομέα της σκέψης». Η ευφυΐα, ακριβώς, του αφηγητή.
«Όσο για τον άλλο τύπο ευφυΐας, πιο σπάνιος, πιο δυσεύρετος, είναι μια ευφυΐα που βρίσκει παράξενα και πολλές φορές εχθρικά τα πιο κοινά δεσμά της λογικής, τα πιο τετριμμένα επιχειρήματα, το γνωστό και αποδεδειγμένο. Τίποτα δεν είναι γι’ αυτήν
«φυσικό», τίποτε δεν αφομοιώνει χωρίς να νιώσει ταυτόχρονα κάποια απόρριψη: ναι, είναι γραμμένο, παραπονιέται, κι όμως δεν είναι έτσι, δεν είν’ αυτό».
«Η ευφυΐα που διατρέχει τον κίνδυνο να περάσει για αβουλία ή για ηλιθιότητα. Την απειλούν κι αυτή δύο κίνδυνοι, πολύ πιο τρομεροί: η τρέλα και η αυτοκτονία. Πώς θ’ αντέξει αυτή την επίπονη διαμαρτυρία ενάντια σ’ όλα, αυτή την αίσθηση πως δεν
ταιριάζει με τον κόσμο, αυτό το βλέμμα που δε διακρίνει παρά ανεπάρκεια κι αδυναμία στους δεσμούς που όλοι οι υπόλοιποι βρίσκουν αναγκαίους».

Την πρώτη ευφυΐα την έχει ο αφηγητής που με την προτροπή του Ροδερερ σπουδάζει Μαθηματικά στη πρωτεύουσα και μετά ετοιμάζεται για διδακτορικό στην Αγγλία, είναι «Η ευφυΐα που τα πάει καλύτερα με τη ζωή», «η ευφυΐα των λεγόμενων ταλαντούχων, ή ικανών, που ο κόσμος διαθέτει κατά χιλιάδες», την άλλη την έχει ο αινιγματικός Ροδερερ, που παρατάει τα πάντα για να ανακαλύψει την αλήθεια, την αλήθεια του, και, εκεί που πίστεψε ότι τη βρήκε, χάνει τα πάντα: πρώτα την μητέρα του, μετά τον χτυπάει η σπάνια ασθένεια Λύκος, η οποία τον εξουθενώνει και λίγο πριν προλάβει να διηγηθεί την Αλήθεια του στον φίλο του πεθαίνει. Αυτό θυμίζει κάπου την περίπτωση του θείου Πέτρου από το βιβλίο "Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ" του Δοξιάδη,που λίγο πριν πεθάνει ο μεγάλος μαθηματικός θείος Πέτρος, ειδοποίησε τον ανιψιό του ότι βρήκε τη λύση του προβλήματος, μα μέχρι αυτός να έρθει είχε πεθάνει.

Είναι ένα όμορφο μυθιστόρημα με στρωτή αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, που σκιαγραφεί μια σπάνια και αινιγματική μα και προικισμένη προσωπικότητα, τον Ροδερερ, με ένα καταθλιπτικό τέλος γι’ αυτόν. Είναι άραγε αυτή η μοίρα τέτοιων προικισμένων ανθρώπων;

---------------------------------
Βλέπε επιπλέον και εδώ

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------

(Το πρωτοδημοσίευσα στις 14/7/10 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου)  

«Η χρονιά της ερήμου» - του Pedro Mairal

« Η χρονιά της ερήμου» ή το ταγκό της βαρβαρότητας

(του Pedro Mairal, εκδόσεις Πόλις, Λέσχη 12/7/10)

Αρχικά θέλω να κάνω λίγο αυτοκριτική: έχω αποφασίσει εδώ και χρόνια για κάθε βιβλίο που διαβάζω, να γράφω 1-2 σελίδες, κάτι σαν περίληψη ή βιβλιοκριτική, κάτι τέλος πάντων για μένα τον ίδιο, να το θυμάμαι και να το ξαναδιαβάζω, όταν θέλω να το ξαναθυμηθώ μετά από χρόνια. Κάπου όμως το πράγμα ξέφυγε από τον αρχικό στόχο του, έγινε όλο και λιγότερο προσωπικό, λιγότερο υποκειμενικό, κάπου μια κακώς εννοούμενη προσωπική έπαρση μ’ έκανε να νομίζω ότι είμαι κάποιος φτασμένος βιβλιοκριτικός και έτσι, νομίζω κάπου έχασα… την μπάλα! Αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις έγινε – όπως πάντα – μια φράση κλειδί, που νομίζω είπε η Χρυσούλα ή η Καλλιόπη, που είπε «εκείνο που μ’ έκανε το κλικ για να ενδιαφερθώ για τη Λέσχη σας, ήταν εκείνη η προσωπική κατάθεση ψυχής στη βιβλιοπαρουσίαση του Παναγιώτη για το «Θολό βυθό» του Ατζακά», πράγμα που κι εμένα μ’ άρεσε τότε. Έτσι λοιπόν τροποποιώ λίγο στο ποιο αυθεντικά προσωπικό το κείμενο που είχα αρχικά γράψει για το τρέχον βιβλίο, κι ελπίζω στο μέλλον – και με τη βοήθεια της ομάδας μας – να… βάλλω μυαλό.

Γενικά πάντως θέλω να πω, πως η συζήτηση που κάναμε την περασμένη Δευτέρα, στο πανέμορφο μπαλκόνι της Εξωραϊστικής, ήταν εξαιρετικά γόνιμη και νομίζω όχι μόνο για μένα. Σημαντικό ρόλο βέβαια έπαιξε το θέμα του βιβλίου σε συνδυασμό με την κατάσταση την οικονομικοπολιτική που περνάει η πατρίδα μας.

Η ηρωίδα του μυθιστορήματος η Μαρία Βαλντές Νέιλαν περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο την περιπέτεια που έζησε εκείνη «την χρονιά της ερήμου» και της καταστροφής, στα τέλη του 2001 με αρχές του 2002 στην πατρίδα της την Αργεντινή, όταν κατέρρευσε οικονομικά η χώρα της κάτω από τις προσταγές του ΔΝΤ και της ντόπιας και διεθνούς οικονομικής μαφίας.

Αρχικά το πανύψηλο κτίριο του συγκροτήματος Γκαραι, στους τελευταίους ορόφους του οποίου λειτουργούσε η επενδυτική εταιρεία της «Σουάρες & Μπάιτος» όπου δούλευε η Μαρία σαν γραμματέας και τηλεφωνήτρια, έσφυζε από ζωή. Μετά άρχισαν οι διακοπές του ρεύματος μέχρι που κόπηκε τελείως. Οι υπολογιστές αχρηστεύτηκαν. Η Μαρία αναγκάστηκε να ξαναγυρίσει στην παλιά της γραφομηχανή. Οι εργασίες διακόπηκαν. Οι δρόμοι γέμισαν κόσμο που διαδηλώνει ολημερίς. Η αστυνομία παίρνει τα όπλα και βγαίνει πεζή και έφιππη με τα μαστίγια στους δρόμους να εκφοβίσει τους διαδηλωτές. Μάταια όμως. Μετά έρχεται και ο στρατός. Οι παρακρατικοί επίσης. Πέφτουν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Νεκροί στον δρόμο. Όμως ο κόσμος έχει εξεγερθεί, οι διαδηλώσεις δεν σταματούν. Αστυνομία και στρατός αδυνατούν να σταματήσουν την λαϊκή οργή. Στα σουπερμάρκετ, όσα έχουν ακόμη κάτι στα ράφια τους, οι τιμές αλλάζουν συνεχώς και όσοι διαθέτουν ακόμα λίγα πέσος πέφτουν με τα μούτρα να πάρουν οτιδήποτε έχει τις λιγότερες αλλαγμένες ετικέτες τιμής. Πολλά καταστήματα λεηλατούνται από το εξαγριωμένο πλήθος. Η τηλεόραση στις λίγες ώρες πλέον που εκπέμπει και τα διάφορα ΜΜΕ παραπληροφορούν συστηματικά για τις διαδηλώσεις του κόσμου. Μιλούν για δήθεν δεκάδες κομμουνιστές που διαδηλώνουν, ενώ στην πραγματικότητα, όλος ο κόσμος χωρίς καμία κομματική ή άλλη καθοδήγηση, είναι στους δρόμους και στην πρωτεύουσα και στις άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας. Το χάος διευρύνεται και με κόσμο που έρχεται από τις επαρχίες στην πρωτεύουσα. Ο κόσμος κάνει επιδρομή στις τράπεζες, όσες απέμειναν ακόμη για να αλλάξει τα τελευταία του δολάρια σχηματίζοντας τεράστιες ουρές. Ύστερα αρχίζει να αυτοοργανώνεται στις πολυκατοικίες που διαμένει. Οργανώνεται ενάντια στην «Κοσμοχαλασιά» που έρχεται από παντού να τον φέρει πίσω στον μεσαίωνα. Το μαρτύριο της Μαρίας έχει αρχίσει. Σαν υπνωτισμένη, προσπαθεί να περπατήσει στους γνωστούς της δρόμους, να συναντήσει τον αγαπημένο της Αλεχαντρο να σώσει την οικογένειά της, τον ίδιο της τον εαυτό. Στο διάβα της αυτό, θα βιώσει την ανθρώπινη βαρβαρότητα, το πλήρη εξευτελισμό, θα αναγκαστεί ακόμη και να σκοτώσει, αφού πρώτα πουλήσει το κορμί της για ένα πιάτο φαί, αλλά στο τέλος θα επιζήσει.

Τελικά μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει τόσο χαμηλά; Μπορεί ένας μέσος άνθρωπος όπως η Μαρία να γίνει άθυρμα του καθενός μόνο και μόνο για να επιζήσει; Η Μαρία από γραμματέας γίνεται άνεργη, πλύστρα, νοσοκόμα, καθαρίστρια στα πλοία, πόρνη, αγρότισσα, σχεδόν χασάπης, άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Και επιστρέφει σε ένα άδειο Μπουένος Άιρες, όπου στέκουν ακόμη ορισμένα ψηλά κτίρια μεταξύ των οποίων και το δικό της όπου δούλευε πριν. Εκεί μπαίνοντας, ενώ πιστεύει ότι τέλειωσε η περιπέτειά της, συναντά την κόλαση του Δάντη κυριολεκτικά: βλέπει εξαθλιωμένους τους παλιούς της εργοδότες και άλλους ανθρώπους στριμωγμένους και φοβισμένους ανάμεσα σε πτώματα κρεμασμένα .απ’ το ταβάνι.

Το βιβλίο δεν είναι πολιτικό, δεν είναι ψυχολογικό, δεν είναι κοινωνιολογικό, δεν είναι φιλοσοφικό, δεν είναι αλληγορικό, δεν είναι απλά λογοτεχνικό, είναι όλα αυτά μαζί στον υπερθετικό βαθμό. Σε καθηλώνει η αφήγηση, σε ΑΝΑΣΤΑΤΩΝΕΙ με την περιπέτεια της ηρωίδας που βιώνει η ίδια και οι γύρω της και σε κάνει να αναρωτιέσαι μέχρι που φτάνει η αντικειμενική εξιστόρηση της κατάστασης και που αρχίζει η μυθοπλασία του συγγραφέα. Αρχίζει να εξιστορεί μια πραγματική κατάσταση όπως το ότι η τηλεόραση εξέπεμπε μόνο 2 ώρες την ημέρα και φτάνει στο εύρημα του άρρωστου πατέρα της που ξυπνούσε μόνο όταν είχε πρόγραμμα η τηλεόραση και καταλήγει στο ότι ζούσε ή πέθαινε με βάση το on off του τηλεκοντρόλ στο νοσοκομείο. Κι αυτό προφανώς για να υπογραμμίσει την τεράστια εξάρτηση που έχουμε από τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα από την τηλεόραση (κυρίως στους μεγάλης ηλικίας ανθρώπους) κ.α. Η υπερβολή, η αλληγορία, η μυθοπλασία και συνάμα η επιλεγμένη καταγραφή πραγματικών γεγονότων εκείνης της σκοτεινής περιόδου που πέρασε η χώρα του Pedro Mairal, δοσμένα όλα μαζί λογοτεχνικά με μια απλή και απέριττη γραφή, σε καθηλώνουν, μα το σημαντικότερο σε προτρέπουν λόγω της σημερινής παρόμοιας οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα, να ψάξεις παραπέρα για περισσότερες πληροφορίες για την τότε κατάσταση της Αργεντινής, να ξεδιαλύνεις το δίπολο μυθοπλασία – πραγματικότητα, να μάθεις στο τι πραγματικά συνέβη εκεί τότε.
________________________________
Παρακάτω επισυνάπτω υλικό που βρήκα στο διαδίκτυο που σχετίζεται με το βιβλίο, τον συγγραφέα και την κατάσταση της Αργεντινής τότε:

1.    Το τάνγκο της βαρβαρότητας – Ελευθεροτυπία Επτά, Κυριακή 13 Ιουνίου 2010

2.    Εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Exanda (Αυγερόπουλος τότε στον Alpha) που γυρίστηκε λίγο μετά τα γεγονότα αρχές του 2002, πολύ κατατοπιστικό.

3.    Σχετικά με την Αργεντινή από την wikipedia.

4.    Αργεντινή 2001-Ελλάδα 2010. Η Ιστορία Επαναλαμβάνεται…Για να ΜΗΝ πάθουμε αυτά που έπαθαν στην Αργεντινή…

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

--------------------------------

(Το πρωτοδημοσίευσα στις 14/7/10 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου) 

Πυθαγόρεια εγκλήματα - Τεύκρος Μιχαηλίδης, εκδόσεις Πόλις (Αύγουστος 2010)

Τεύκρος Μιχαηλίδης, εκδόσεις Πόλις

• Υπάρχουν όρια στην επιστημονική σκέψη;
• Επιτρέπεται η χειραγώγησή της για να μην διαταραχθεί η “υπάρχουσα τάξη πραγμάτων”;
• Η επιστημονική σκέψη ανήκει σε ένα κλειστό κύκλο μυημένων ανθρώπων, ή πρέπει να γίνεται αμέσως κτήμα ολόκληρης της κοινωνίας;

Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που θέτει το βιβλίο -εκτός των άλλων- και αφήνει στον αναγνώστη την απάντηση. Για τον σκοπό αυτό αναφέρεται σε 2 συγκεκριμένα εγκλήματα, που έγιναν με αφορμή την χειραγώγηση και τη παρεμπόδιση γνωστοποίησης της επιστημονικής σκέψης σε 2 συγκεκριμένες περιπτώσεις:

1)Το πρώτο «καθαρό» Πυθαγόρειο έγκλημα, που ήταν η αποπομπή - ή κατ’ άλλους δολοφονία - του Ιππασου, ενός από τους παλαιότερους μαθητές του Πυθαγόρα, γιατί τόλμησε να δημοσιοποιήσει την σκέψη του, αν η σχέση της διαγώνιου ενός τετραγώνου με μοναδιαία πλευρά (που είναι η ρίζα 2) είναι ένας κανονικός (πραγματικός) αριθμός ή κάτι άλλο.[παρένθεση: σήμερα ξέρουμε ότι κάθε πραγματικός αριθμός ο οποίος δεν είναι δυνατό να εκφραστεί ως κλάσμα δυο ακέραιων, μη μηδενικών αριθμών (μ/ν, όπου μ και ν είναι μη μηδενικοί ακέραιοι αριθμοί), σε αντίθεση με τους ρητούς αριθμούς, οι οποίοι μπορούν να εκφραστούν ως κλάσμα ακεραίων, είναι άρρητος αριθμός. Οι άρρητοι αριθμοί έχουν άπειρο αριθμό, μη επαναλαμβανόμενων περιοδικά, δεκαδικών ψηφίων: παραδείγματα άρρητων αριθμών είναι το π ή το e η τετραγωνική ρίζα του 2 κ.α.(πηγή wikipedia)] και
2)Η δολοφονία ενός εκ των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος, του μαθηματικού Στέφανου Κανταρτζή, για να αποτραπεί έτσι η γνωστοποίηση δικής του μεθόδου ελέγχου οποιουδήποτε αξιωματικού συστήματος έτσι ώστε να μπορεί να αποφαίνεται για την πληρότητα και μη αντιφατικότητά του. Αυτό θεωρήθηκε ως ταφόπλακα της περαιτέρω εξέλιξης των μαθηματικών με αυθόρμητη και πηγαία έμπνευση κοκ. Τελικά αποδείχθηκε πως μάταια δολοφονήθηκε, γιατί και τη μέθοδό του αυτή είχε ήδη προλάβει να κοινοποιήσει στην Μαθηματική Κοινότητα (η οποία αργότερα αποδείχθηκε ότι ήταν λανθασμένη), μέχρι που τελικά ήρθε η ιδιοφυΐα του Γκεντελ με το περίφημο θεώρημά του “Περί της μη πληρότητας” να φέρει τρικυμία στον κόσμο των Μαθηματικών και όχι μόνο.

Για τους λάτρεις λοιπόν του μαθηματικού μυθιστορήματος τα “Πυθαγόρεια εγκλήματα” αποτελούν μια ακόμη πολύ ευχάριστη έκπληξη. Ο συγγραφέας έκανε μια πολύ ωραία μυθοπλασία, βασιζόμενος σε πραγματικά γεγονότα, όπως τις απόψεις των Πυθαγόρειων για τους αριθμούς και την αδυναμία τους να κατανοήσουν τους άρρητους αριθμούς, τις απόψεις της μαθηματικής κοινότητας στις αρχές του 20ου αιώνα και συγκεκριμένα αυτές που παρουσιάσθηκαν σε ένα συνέδριο των Μαθηματικών το 1900 στο Παρίσι από τον Hilbert και στην “μυθοπλαστική” φιλία των 2 βασικών ηρώων του βιβλίου, που γνωρίστηκαν στο συνέδριο αυτό και έκτοτε συνδέθηκαν με βαθιά φιλία.
Έτσι το όλο σκηνικό του βιβλίο στήνεται περίτεχνα με βάση αυτούς τους 2 βασικούς ήρωες, λάτρεις των μαθηματικών, τον λαϊκής καταγωγής Στέφανο Κανταρτζή που περί το 1900 σπουδάζει στην Γαλλία και τον μεγαλοαστό Μιχάλης Ιγερινό που σπουδάζει στο Goettigen της Γερμανίας, με δάσκαλο τον περίφημο Hilbert. Έτσι το πρωί πηγαίνουν στο Συνέδριο των Μαθηματικών και τα βράδια πηγαίνουν τη μιά στο Moulen Rouge, όπου γνωρίζουν τον Ζωγράφο Toulouse Lautrec, την άλλη στο κακόφημο Ζυτ, όπου γνωρίζουν τους Παμπλο Ρουίθ (Πικάσο), τον Μανουέλ Παλέρες, τον Κάρλος Κατσαχέμας κ.α. Ο αναγνώστης γνωρίζει έτσι και μερικά ιστορικά πρόσωπα, όπως τα πρώτα βήματα της μποέμικης ζωής του Πικάσο, αλλά και την πορεία του μέσω και των Μαθηματικών προς τον κυβισμό (στο Ζυτ είχε κάνει τα πρώτα σκίτσα για τον περίφημο πίνακα “Οι κόρες της Αβινιον”) αλλά και άλλων μεγάλων καλλιτεχνών και μαθηματικών της εποχής εκείνης.

Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, το 1930 και αφού πολέμησαν -άλλος στην πρώτη γραμμή κι άλλος στα γραφεία- στον 1ο και στον 2ο βαλκανικό πόλεμο, κι απελευθερώθηκε ολόκληρη η Ελλάδα, τους βρίσκουμε να συναντιούνται τακτικά κάθε βδομάδα παίζοντας σκάκι και ανταλλάσοντας σκέψεις και απόψεις γύρω από τα μαθηματικά. Ξαφνικά ο Στέφανος βρίσκεται δολοφονημένος στο σπίτι του και ο Μιχάλης καλείται για την αναγνώριση.

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης στο βιβλίο του αυτό περισσότερο, νομίζω, από το προγενέστερο «Αχμες ο γιος του φεγγαριού», συνδυάζει περίτεχνα τη λογοτεχνία με τα Μαθηματικά – χωρίς να χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να τα κατανοήσει – όπως και την παράθεση ιστορικών γεγονότων και επιστημονικής σκέψης. Είναι αξιοθαύμαστο, πώς ο συγγραφέας κατάφερε να μπολιάσει τόσο ετερόκλητο υλικό και να το αποδώσει με τέτοιο ωραίο αφηγηματικό και απλό τρόπο, έτσι που και να διαβάζεται ευχάριστα, αλλά και να δίνει έναυσμα για περαιτέρω σκέψεις.


Υστερόγραφο:
1) Αφού διαβάστε το βιβλίο κάντε οπωσδήποτε τον κόπο να δείτε αυτή την Εξαιρετική συνοπτική εικονογραφημένη παρουσίαση του βιβλίου!
2) Όποιος ενδιαφέρεται να πάρει μια γεύση απο ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ Kurt Godel (1931)‏

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------
(Το πρωτοδημοσίευσα στις 15/8/10 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου) 

O «Κάιν» του Ζοζέ Σαραμάγκου

«Επινοώντας τον Θεό σκλαβωθήκαμε σ' αυτόν»

Το να διαβάζεις βιβλία του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου, ακόμα και για εθισμένους βιβλιοαναγνώστες, δεν είναι κάτι που μπορείς να το κάνεις στα πεταχτά, αναπαυόμενος στην ξαπλώστρα της παραλίας όπου κάνεις την καλοκαιρινή σου άδεια.Ο τρόπος γραφής είναι ιδιαίτερος, οι προτάσεις είναι σιδηρόδρομοι, οι διάλογοι των ηρώων είναι ενσωματωμένες με την αφήγηση στην ίδια πρόταση, σχεδόν δεν υπάρχουν παράγραφοι και γενικά ο τρόπος γραφής είναι πολύ πυκνός και μερικές φορές στρυφνός (Παρακάτω θα δώσω ένα παράδειγμα αυτής της γραφής από τον "Κάιν", που είναι χαρακτηριστικός).

Αρχές του χρόνου δανείστηκα το "περί τυφλότητας" του Ζοζέ Σαραμάγκου, και αφού διάβασα περί τις 30 σελίδες - ίσως λόγο της παραπάνω ιδιομορφίας της γραφής του συγγραφέα, το άφησα για αργότερα.Ώσπου ήρθε στα χέρια μου ο "Κάιν".Ένα μικρό σχετικά βιβλίο, που ήταν και το τελευταίο του βιβλίο, το έγραψε το 2009, ένα χρόνο πριν πεθάνει.

Το βιβλίο αυτό διαβάζεται πραγματικά απνευστί: ο λόγος του είναι χειμαρρώδης και συνάμα ειρωνικός και παιγνιώδης, αναφέρεται σε διάφορα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης της Βίβλου με κεντρικό ήρωα τον Κάιν, που αφού σκοτώνει τον αδελφό του Άβελ, έρχεται σε επικοινωνία με τον θεό για αυτό -με πρωτοβουλία του δευτέρου-, έτσι σιγά - σιγά αναπτύσσονται απολαυστικοί διάλογοι μεταξύ τους, όπου ο Κάιν κάνει αυστηρή κριτική στον θεό και στις πράξεις του, με αποτέλεσμα ο Κάιν να γίνει ο πρώτος αντάρτης που τα βάζει με τις πράξεις του θεού όπως αναφέρονται στο βιβλίο αυτό της Βίβλου. Με άλλα λόγια ο συγγραφέας με περισσό κέφι και οίστρο, ανακατώνοντας τα διάφορα περίεργα έως απίθανα γεγονότα που περιγράφονται στη Βίβλο, θέλει να πει ότι στην περίπτωση του πρώτου φονιά, ο δολοφόνος ουσιαστικά δεν ήταν ο Κάιν αλλά αυτός ο ίδιος ο θεός.Εδώ αξίζει να παραθέσουμε την παρακάτω πρόταση που είναι χαρακτηριστική και για τον τρόπο γραφής του συγγραφέα, αλλά και για το ίδιο το βιβλίο:

"Θέλησα να σε δοκιμάσω, Και ποιος είσαι εσύ για να δοκιμάζεις αυτό που δημιούργησες, Είμαι ο υπέρτατος άρχων όλων των πραγμάτων, Και όλων των όντων, θα πεις, όχι όμως δικός μου και της ελευθερίας μου, Ελευθερία για να σκοτώνεις, Όπως εσύ ήσουν ελεύθερος να επιτρέψεις να σκοτώσω τον άβελ ενώ ήταν στο χέρι σου να το αποτρέψεις, αρκεί για μια στιγμή να είχες εγκαταλείψει το ματαιόδοξο αλάθητο που μοιράζεσαι με όλους τους άλλους θεούς, αρκεί για μια στιγμή να ήσουν πραγματικά ευσπλαχνικός, να δεχόσουν την προσφορά μου με ταπεινότητα, απλώς και μόνο γιατί δεν έπρεπε να τολμήσεις να την αρνηθείς, οι θεοί, κι εσύ όπως όλοι οι άλλοι, έχετε υποχρεώσεις απέναντι σ’ εκείνους που λέτε πως δημιουργήσατε, Ο λόγος αυτός είναι αντάρτικος, Πιθανόν να είναι, σε διαβεβαιώ όμως πως, αν ήμουν θεός, κάθε μέρα θα έλεγα Ευλογημένοι ας είναι όσοι διάλεξαν την ανταρσία γιατί σε αυτούς ανήκει η βασιλεία της γης, Ιεροσυλία, Μπορεί, πάντως μεγαλύτερη από τη δική σου δεν είναι, που επέτρεψες να πεθάνει ο άβελ, Εσύ τον σκότωσες, Ναι, είναι αλήθεια, εγώ ήμουν το εκτελεστικό όργανο, αλλά η καταδίκη υπαγορεύτηκε από σένα, Το αίμα που βρίσκεται εδώ δεν το έχυσα εγώ, ο κάιν μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα στο κακό και στο καλό, αφού επέλεξε το κακό θα το πληρώσει, Όσο κλέφτης είναι αυτός που μπαίνει στο αμπέλι άλλο τόσο είναι κι αυτός που φυλάει τσίλιες, είπε ο κάιν, Και το αίμα αυτό απαιτεί εκδίκηση, επέμεινε ο θεός, Αφού είναι έτσι, θα εκδικηθείς ταυτόχρονα έναν πραγματικό θάνατο κι έναν που δεν έχει ακόμα γίνει, Εξηγήσου, Δεν θα σ’ αρέσει αυτό που θ’ ακούσεις, Μη σε νοιάζει εσένα, μίλα, Είναι απλό, σκότωσα τον άβελ, γιατί δεν μπορούσα να σκοτώσω εσένα, στην πρόθεση είσαι νεκρός."

Εδώ βλέπουμε χαρακτηριστικά τον τρόπο γραφής του Σαραμάγκου: μεγάλες προτάσεις, όπου οι διάλογοι των ηρώων είναι ενσωματωμένοι (στο παραπάνω κείμενο βέβαια δεν έχουμε παρά μόνο διαλόγους μεταξύ του θεού και του Κάιν) και ξεχωρίζονται από την αφήγηση με το ότι αρχίζουν με κεφαλαίο γράμμα (εδώ θα ήθελα να ξέρω αν το κεφαλαίο γράμμα είναι εφεύρημα της καλής μεταφράστριας Αθηνάς Ψυλλιά, ή είναι έτσι και στο αυθεντικό πορτογαλικό κείμενο του συγγραφέα).Επίσης ο παραπάνω διάλογος (πρόταση) αποτελεί και την περίληψη της θεματικής ολόκληρου του βιβλίου.

Μετά από την πράξη του αυτή ο Κάιν καταδικάζεται από τον θεό να άγεται και να φέρεται στο χρόνο και στο ιστορικό γίγνεσθαι της Βίβλου - μια γνωστή τακτική του Σαραμάγκου να χρησιμοποιεί αναχρονισμούς - και έτσι τη μια να βρίσκεται στη θυσία του Αβραάμ, μετά στα Σόδομα και τα Γόμορρα και την άλλη βρίσκεται μέσα στην Κιβωτό του Νώε κ.ο.κ. Έτσι ο αναγνώστης μένει καθηλωμένος από την πλοκή, την εναλλαγή γνωστών γεγονότων, ιδωμένων όμως από μια εντελώς άλλη ματιά, από τα μάτια και την κριτική του πρώτου αντάρτη της ιστορίας του ανθρώπου στις πράξεις του θεού. Φαίνεται πως το βιβλίο αυτό διασκεδάζει πολύ τον συγγραφέα, για αυτό και η αφήγηση δεν στηρίζεται σε κάποια πρότυπα, πηγαίνει μια μπροστά και μια πίσω, μιας και ο κύριος σκοπός του συγγραφέα είναι να παρουσιάσει έναν εγωπαθή, παρανοϊκό, άδικο και τυραννικό θεό, χειρότερο από αυτόν τον ίδιο τον Κάιν και τις πράξεις του.

Ο ίδιος ο συγγραφέας λέει ότι άρχισε να σκέπτεται να γράψει ένα βιβλίο για τον Κάιν πριν από πολλά χρόνια, αλλά μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο άρχισε να το γράφει και το ολοκλήρωσε σε τέσσερις μήνες.Ο ίδιος λέει για το βιβλίο:
«Ημουν σε μια κατάσταση έκστασης. Ποτέ άλλοτε δεν μου είχε συμβεί, τουλάχιστον με τέτοια ένταση, με τόση δύναμη». Και ότι
«Κάποιοι θα με σταυρώσουν όπως συνέβη και με το "Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον", αλλά τώρα το θέαμα θα είναι λιγότερο ενδιαφέρον. Ο Θεός των χριστιανών δεν είναι ο Ιεχωβά. Οι περισσότεροι καθολικοί δεν έχουν διαβάσει την Παλαιά Διαθήκη. Πώς είναι δυνατόν να διαβάσεις ένα τόσο μεγάλο βιβλίο; Ούτε εγώ το έχω διαβάσει όλο. Αν οι Εβραίοι αντιδράσουν, δεν θα με εκπλήξει. Είμαι συνηθισμένος, με έχουν χαρακτηρίσει αντισημίτη. Αλλά δυσκολεύομαι να κατανοήσω πως ο εβραϊκός λαός έχει ως ιερό του βιβλίο την Παλαιά Διαθήκη. Εμπεριέχει μια σειρά παραλογισμών που θα ήταν αδύνατον να τους επινοήσει ένας μόνο άνθρωπος. Χρειάστηκαν γενιές και γενιές για να δημιουργήσουν αυτό το προϊόν».

Μετά από τον "Καιν", όπως καταλαβαίνει κανείς, ξαναέπιασα (και τελείωσα) το "Περί τυφλότητας", στο οποίο θα αναφερθώ διεξοδικότερα σε ξεχωριστό άρθρο, γιατί πρόκειται για εξαιρετικό βιβλίο (που αξίζει επίσης να διαβάσει κανείς, πριν ή μετά τον "Καιν", δεν έχει σημασία).

Τέλος λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στην Πορτογαλία. Το πραγματικό του επίθετο ήταν de Piedade. Το σαραμάγκο (Saramago) είναι ένα φυτό που είναι γνωστό σ’ εμάς σαν άγριο ραδίκι και ήταν το παρατσούκλι του πατέρα του που προστέθηκε από λάθος στο δικό του στη ληξιαρχική πράξη γέννησής του. Μετά τη μετακόμιση της οικογένειας στην πρωτεύουσα και το θάνατο του αδελφού του, οι γονείς του τον έστειλαν σε τεχνικό σχολείο γιατί δεν άντεχαν οικονομικά να τον έχουν στο άλλο σχολείο - των γραμμάτων. Εργάστηκε ως μηχανικός αυτοκινήτων για δυο χρόνια, ως μεταφραστής και αργότερα ως δημοσιογράφος. Εγκατέλειψε τη θέση του βοηθού αρχισυντάκτη με τα πολιτικά γεγονότα του 1975. Εργάστηκε για λίγο ακόμα ως μεταφραστής και τελικά κατάφερε να ζει από τη συγγραφή. Παντρεύτηκε το 1944 την Ilda Reis. Απέκτησαν ένα παιδί το 1947. Από το 1988 ο Σαραμάγκου είναι παντρεμένος με την Ισπανίδα δημοσιογράφο Pilar del Rio, που είναι και η επίσημη μεταφράστρια του έργου του στα ισπανικά.  Έγινε παγκόσμια γνωστός μετά τα πενήντα του. Είναι μέλος του κομουνιστικού κόμματος από το 1969, αθεϊστής και αυτοχαρακτηρίζεται απαισιόδοξος. Προκάλεσε αντιδράσεις με βιβλία του -από την εκκλησία-, αλλά και με τις δηλώσεις του ενάντια στη δράση των Ισραηλινών στην Παλαιστίνη και το Λίβανο. [πηγή ]

#Απόστολος Μωραϊτόπουλος#

---------------------------------

(Το πρωτοδημοσίευσα στις 2/9/11 στη Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου)

Ολιγαρχικές συμμορίες. - Tου Γιώργου Κοντογιώργη

Επαναστατήσαμε, για να απελευθερωθούμε από τους Οθωμανούς, και υποβληθήκαμε σε ένα κράτος εσωτερικής κατοχής που το ενορχηστρώνουν οι ολιγαρχικές συμμορίες». Ο Γιώργος Κοντογιώργης, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Πρώην πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του «Κομματοκρατία και Δυναστικό Κράτος».

Το βιβλίο σας, κυκλοφόρησε πριν μία εβδομάδα από τις εκδόσεις Πατάκη και βρίσκεται στην τρίτη του έκδοση. Θα μας πείτε περισσότερα για το περιεχόμενό του;

Ο τίτλος δείχνει ακριβώς τι διαπραγματεύομαι σε αυτό το βιβλίο και υπό ποιό πρίσμα. Η έννοια της κομματοκρατίας ορίζει το μετασχηματισμό του Ελληνικού πολιτικού συστήματος  -που μολονότι είναι όπως κάθε άλλο Ευρωπαϊκό, ως προς τον τύπο- σε μία άλλη πραγματικότητα, την οποία δεσπόζει το κόμμα και προφανώς δεν έχει καμιά αντιστοιχία με το συλλογικό υποκείμενο που λέγεται Ελληνική κοινωνία.
Επειδή λοιπόν, το πολιτικό σύστημα έχει κατακτηθεί από το κομματικό σύστημα, το οποίο έχει τοποθετηθεί στη θέση του πολιτικού συστήματος, το κόμμα αντί να λειτουργεί ως διαμεσολαβητής της κοινωνίας και αυτού, μετέβαλε το κράτος από θεσμό στην υπηρεσία της κοινωνίας και του έθνους, σε δυνάστης επί της κοινωνίας. Με δύο λόγια, το κομματικό κατεστημένο χρησιμοποιεί το κράτος για να ιδιοποιείται το δημόσιο αγαθό, όπως και οι πέριξ αυτού ομάδες συμφερόντων που υφαίνει και, κυριολεκτικά, για να λεηλατείται η κοινωνία.
Στο πλαίσιο αυτό, οι δημόσιες πολιτικές, ενώ θα έπρεπε να αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος, μεταβάλλονται σε προσωπικές πολιτικές. Δηλαδή, είτε πολιτικές εξυπηρέτησης των μελών του "κομματικού σωλήνα", είτε των ομάδων που υφαίνουν τα συμφέροντά τους γύρω από την εξουσία και το κράτος, είτε επιμέρους ομάδων της κοινωνίας, για να τις προσκυρώσουν στο άρμα τους.
Συγχρόνως, οι πολιτικές δυνάμεις για να αποκτούν νομιμοποίηση, στοχεύουν και καταφέρνουν την διάλυση του κοινωνικού ιστού της κοινωνίας, διαχειριζόμενες την πολιτική εξουσία με όρους ατομικότητας. Δηλαδή, απευθύνονται στα μέλη ή στις ομάδες της κοινωνίας χωριστά, και όχι στην κοινωνική συλλογικότητα.
Προσπαθώ λοιπόν, να δώσω την ερμηνεία του ελληνικού αυτού φαινομένου. Να εξηγήσω, γιατί στην Ελλάδα και όχι αλλού στην Ευρώπη, μεταλλάχθηκε σε πελατειακό σύστημα με όχημα την κομματοκρατία. Οι νεοτερικοί στοχαστές θεωρούν ότι το πελατειακό σύστημα αποτελεί παρέκκλιση από τον κανόνα, δηλαδή από τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις, που θα έπρεπε να βασίζονται στην ταξική πάλη, όπως λέγεται.
Εδώ λοιπόν, συμβαίνει το αντίθετο. Δηλαδή, το πελατειακό σύστημα δεν είναι η εξαίρεση στην πολιτική συμπεριφορά, αλλά ο κανόνας, το σύστημα το ίδιο. Χαρακτηρίζει τον τρόπο που συγκροτείται η σχέση μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής.
Η πολιτική δεν συναντιέται με την κοινωνία ως ολότητα, αλλά με επιμέρους ομάδες ή και άτομα με σκοπό αμοιβαίες εξυπηρετήσεις, εις βάρος του συνόλου.

Αυτό το σύστημα επομένως, έχει δύο χαρακτηριστικά:

1. Το ένα είναι ότι όπως όλα τα συστήματα της νεοτερικότητας, είναι ολιγαρχικό.
2. Το δεύτερο, είναι ότι, παρόλ'αυτά το Ελληνικό σύστημα έχει υπερβεί τους αξιωματικούς κανόνες της ολιγαρχίας, και έχει μεταβληθεί σε ολιγαρχική συμμορία. Σε ένα σύστημα δηλαδή, που υποδομεί το σύνολο του κράτους σε επάλληλες ομάδες, που εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα, λειτουργώντας λεηλατικά εις βάρος της σύνολης κοινωνίας και του δημοσίου αγαθού.

Και το νέο ντοκυμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου έχει τίτλο "Οligarchy"... Όχι τυχαία προφανώς. Λέτε, δηλαδή, ότι η Ελληνική κοινωνία, εξουσιάζεται, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, από ολιγαρχικές συμμορίες;

Ναι. Αυτό είναι το σύστημα που εγκαθιδρύθηκε στην Ελληνική κοινωνία του κράτους – έθνους. Επαναστατήσαμε, δηλαδή, για να απελευθερωθούμε από τους Οθωμανούς, και υποβληθήκαμε σε ένα κράτος εσωτερικής κατοχής που το ενορχηστρώνουν οι ολιγαρχικές συμμορίες.

Από πότε ξεκίνησε, δηλαδή, η παραμόρφωση αυτή του ελληνικού πολιτικού συστήματος;

Μετά τον Καποδίστρια. Από τη δεκαετία του 1830, που άρχεται η Βαυαρική δυναστεία. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και μοναδικό φαινόμενο, που σηματοδοτεί την ολοκληρωτική οπισθοδρόμηση της ελληνικής κοινωνίας. Ο ελληνικός κόσμος πριν την απελευθέρωση, είχε διαμορφώσει προτάγματα για την απελευθέρωσή του, τα οποία ήταν άκρως δημοκρατικά, διότι προσιδίαζαν στις συνθήκες υπό τις οποίες ζούσε στο εσωτερικό των κοινών, παρόλες τις στρεβλώσεις που επέβαλε η οθωμανική κατοχή.
Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, λοιπόν, λόγω του τρόπου που απελευθερωθήκαμε, διότι η απελευθέρωση ήταν μια ήττα -όπως έγινε- του ελληνικού κόσμου, επέβαλαν την απόλυτη μοναρχία. Δηλαδή, την οπισθοδρόμηση μας.

Υπήρχαν δύο οράματα (ή προτάγματα) για την απελευθέρωση. Το ένα είχε διαμορφωθεί από τους έλληνες φαναριώτες και το άλλο από τους δυτικοθρεμένους;

Αυτό είχε να κάνει σε σχέση με τον τρόπο της απελευθέρωσης. Εάν, δηλαδή, θα γινόταν με επανάσταση ή με διαδοχή, όπως υποστήριζαν κάποιοι, εκτιμώντας ότι θα ήταν δυνατόν να συμβεί με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως άλλοτε με τη Ρώμη.
Δεν είχε να κάνει με το πολιτικό σύστημα. Το πολιτικό σύστημα, στο οποίο συμφωνούσαν όλοι, λίγο πολύ, για τη μετά την απελευθέρωση εποχή, δεν μπορούσε να είναι απολυταρχικό. Όπως ήταν απολυταρχικά τα συστήματα της Ευρώπης.
Ο Ελληνικός κόσμος, ήταν κόσμος της ελευθερίας και αντίστοιχα ήταν τα συστήματα που είχαν κατά νουν όλες οι δυνάμεις του ελληνισμού για να οικοδομηθεί η χώρα μετά την απελευθέρωση.
Αυτό, λοιπόν, το σύστημα που εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα, ήταν δεσποτικό και εξακολουθεί να είναι προ-πολιτειακό. Δεν συμπεριλαμβάνει στους κόλπους του την κοινωνία. Όμως, η ελληνική κοινωνία, έχοντας κληρονομήσει μια υψηλή πολιτική ανάπτυξη, συμπεριφέρεται διαφορετικά από μία πολιτικά υπανάπτυκτη κοινωνία που μόλις βγαίνει από τη φεουδαρχία. Όπως ένας οικονομικά αναπτυγμένος άνθρωπος, ή μια ανεπτυγμένη οικονομικά κοινωνία, έχει άλλες συμπεριφορές από ότι μία υπανάπτυκτη κοινωνία, έτσι και μία πολιτικά αναπτυγμένη κοινωνία, έχει άλλες συμπεριφορές από μία υπανάπτυκτη πολιτικά κοινωνία.
Η ελληνική κοινωνία λοιπόν, ποδηγετήθηκε από το απολυταρχικό ή κυρίαρχο, όπως αποκλήθηκε αργότερα σύστημα. Αφού κατάργησε τη θεσμική της συλλογικότητα, το δήμο, όπως ήταν κατά κανόνα μέσα στα κοινά, βρέθηκε να αναζητά το νέο κάτοχο της πολιτικής, τον πολιτικό, για να διαπραγματευθεί εφεξής την ψήφο του.
Έτσι λοιπόν, στο σύστημα αυτό, η κοινωνία έχασε τον προσανατολισμό της, χειραγωγήθηκε, ενώ οι κάτοχοί του, ελεύθεροι από κάθε έλεγχο, οδήγησαν σε διαρκείς καταστροφές τον ελληνικό κόσμο.

Μπορείτε να εξηγήσετε καλύτερα, τι σημαίνει το ότι «καταργήθηκε η θεσμική της συλλογικότητα» της κοινωνίας;

Καταργήθηκε η θεσμική της υπόσταση ως δήμου. Ο Ελληνικός κόσμος, ήταν οργανωμένος από την αρχαιότητα μέχρι και την απελευθέρωση, δηλαδή και στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, κατά το σύστημα των πόλεων, των κοινών. Αυτό που λέμε κοινότητες, είναι τα κοινά που προέρχονται από τις πόλεις-κράτη. Δεν είναι αυτοδιοίκηση. Έχουν την δική τους πολιτεία, τις δικές τους εσωτερικές πολιτικές, κλπ.
Στα περισσότερα από αυτά τα κοινά οι κοινωνίες τους είναι συγκροτημένες σε δήμους.
Δήμος τι σημαίνει; Ότι τα μέλη του κοινού συγκεντρώνονται κάτω από τον πλάτανο, σε μία πλατεία, οπουδήποτε, και παίρνουν αποφάσεις. Εάν λοιπόν ένα μέλος αντιμετώπιζε κάποιο πρόβλημα ή είχε να διατυπώσει ένα αίτημα το έθετε ενώπιον του κοινού λαού, για να το λύσουν όλοι μαζί. Στο εθνικό κράτος εκαλείτο ο πολίτης να το θέσει στον πολιτικό καμματάρχη.

Με άμεση δημοκρατία;

Κυριολεκτικά με δημοκρατία. Διότι, όπως ξέρουμε δεν υπάρχει διαχωρισμός έμμεσης ή άμεσης δημοκρατίας. Ή είναι δημοκρατία ή δεν είναι. Οπωσδήποτε, δεν συνέβαινε παντού έτσι. Όμως, η θεσμική συμμετοχή στα δρώμενα της πολιτικής και της οικονομίας προίκιζε τα μέλη της κοινωνίας με ανάλογη εμπειρία.

Η κοινωνία των πολιτών, λοιπόν, λειτουργούσε δημοκρατικά, οπότε και όλες οι αποφάσεις ήταν των πολιτειών.

Ήξεραν ότι η πολιτική συμμετοχή γι’ αυτούς ήταν ανάλογη π.χ. με τη συμμετοχή ενός βουλευτή στη βουλή. Δεν συμμετείχε κάποιος στα κοινά με το να κατέβει στους δρόμους ως διαμαρτυρόμενος, αλλά προσερχόταν στον οικονομικό ή πολιτικό δήμο για να πάρει αποφάσεις!

Σαν κοινωνία των πολιτών δηλαδή.

Ως δημοκρατική κοινωνία πολιτών. Από τη στιγμή λοιπόν που η ελληνική κοινωνία ανασυγκροτήθηκε στο περιβάλλον του κράτους – έθνους, δηλαδή σε μη αντιπροσωπευτικές και προφανώς μη δημοκρατικές βάσεις, τι απέμεινε; Η συνήθεια που είχαν να πολιτεύονται. Ήξεραν να πολιτεύονται, δεν χρειαζόταν να τους διδάξει κανείς, όπως τις λοιπές ευρωπαϊκές κοινωνίες. Και αφού τα προβλήματά τους, πλέον, δεν μπορούσαν να τα θέσουν στο δήμο, τα έθεταν στον πολιτικό. Γιατί αυτός είχε την αρμοδιότητα πια. Η πολιτικά αναπτυγμένη κοινωνία, αντιμετωπίζει τον εαυτό της, όχι ως μάζα, που κατεβαίνει στους δρόμους ή προσκυρώνεται σε ένα συνδικάτο ή σε ένα κόμμα, που θα διαμεσολαβήσει τα συμφέροντά της. Λειτουργεί με όρους πολιτικής ατομικότητας: Ο καθένας υπό το δικό του πρίσμα μετέχει ως αυτουργός στην πολιτική διαδικασία. Για να λειτουργήσει λοιπόν συλλογικά η πολιτικά αναπτυγμένη κοινωνία πρέπει να γίνει θεσμός. Ώστε, αυτό που προσάπτουμε στους Έλληνες, ότι έχουν ισχυρή ατομικότητα, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής τους χειραφέτησης, που όμως διαστρεβλώνει τα πράγματα, επειδή καταργήθηκε η θεσμική του υποστασιοποίηση μέσα στην οποία μπορεί να λειτουργήσει.

Η Γερμανική κοινωνία, για παράδειγμα, δεν γνωρίζει τι σημαίνει θεσμικό συλλογικό υποκείμενο (πολιτειακή συλλογικότητα). Ξέρει, ότι θα νομιμοποιήσει το συνδικάτο, το κόμμα, για να τη διαμεσολαβήσει στο επίπεδο της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Ο Έλληνας πολίτης θεωρεί ότι είναι ο ίδιος συντελεστής της πολιτικής, δεν χρειάζεται τη διαμεσολάβηση. Αφού, όμως, του πήραν την αρμοδιότητα, προσφεύγει να διαπραγματευτεί ο ίδιος με τον πολιτικό το πρόβλημά του. Αντιμέτωπος με τον πολιτικό, εντούτοις περιέρχεται σε πολιτική αδυναμία. Διότι ο πολιτικός, τον βλέπει μία φορά κάθε τόσο, ενώ αντίθετα, συναλλάσσεται με τον κάθε ισχυρό κάθε μέρα, ανταλλάσοντας συμφέροντα.
Προσπαθώ, λοιπόν, να φωτίσω στο βιβλίο τα εξής:

1. Πρώτον, να αναδείξω το ελληνικό πρόβλημα, για να καταδείξω ότι η σημερινή κρίση είναι βαθιά πολιτική κρίση.
2. Και να επισημάνω, επίσης, ότι δεν είναι μοναδική, αλλά είναι η τελευταία στην αλυσίδα των κρίσεων που προκάλεσε αυτό το πολιτικό σύστημα, από τη δεκαετία του 1830 μέχρι σήμερα, και οδήγησε σε σημαίνουσες καταστροφές την ελληνική κοινωνία.

Ακριβώς, λοιπόν, αυτό είναι το πρώτο μέρος του βιβλίου. Το οποίο το εστιάζω, βεβαίως, στη σημερινή κρίση. Γι αυτό και συμπεριλαμβάνω στο πρώτο κεφάλαιο και την απάντηση που έδωσα για την έρευνά σας στο tvxs.g για το «Τι πρέπει να κάνουμε» όπως και με την ιδέα της περικύκλωσης της βουλής, προκειμένου να δείξω, πώς θα μπορέσει η ελληνική κοινωνία, να λειτουργήσει ως πραγματικός δήμος και να υπερβεί την κρίση. Πώς δηλαδή θα επανέλθει στα πολιτικά πράγματα μέσω των οποίων θα ανατρέψει την ανισορροπία που έχει επικρατήσει μεταξύ κοινωνίας, κράτους και αγοράς.

Θέλετε να επαναλάβετε με λίγα λόγια, αυτή την πρότασή σας, για το «τι πρέπει να κάνουμε;». 

Δεν πρέπει να περιμένουμε από την πολιτική τάξη να αφουγκρασθεί το συμφέρον της κοινωνίας. Έχει πια γίνει ιδεολογικά και πολιτικά όμηρος και ουσιαστικά θεραπαινίδα του συμφέροντος των αγορών. Πρέπει, επομένως, να βρούμε τον τρόπο να δράσουμε για να γίνουμε αποτελεσματικοί, αφού οι συνηθισμένοι τρόποι (π.χ. πορείες, διαμαρτυρίες) δεν επαρκούν πια. Η λύση εκτιμώ ότι διέρχεται από την πολιτειακή συγκρότηση της κοινωνίας των πολιτών. Για την ώρα στα πράγματα, να κινηθεί δηλαδή συντεταγμένα γύρω από τη βουλή, περικυκλώνοντάς την. Και στο πλαίσιο αυτό, να επεξεργασθεί συγκεκριμένα με σαφήνεια αιτήματα που θα δημιουργούν τους όρους μιας αντιπροσωπευτικής προσομοίωσης της πολιτείας. Να εξαναγκάσει με διαφορετική διατύπωση την πολιτική τάξη να νομοθετήσει την υποχρεωτική της εναρμόνιση με το συλλογικό συμφέρον. Αυτά τα μέτρα τα αναφέρω με σαφήνεια όπως ξέρετε στο ενλόγω κείμενο.

Στο δεύτερο κεφάλαιο, μέσα στο ίδιο πνεύμα, ασχολούμαι με θέματα, όπως η κρίση του Δεκέμβρη, με την εξέγερση των νέων, όπως επίσης, περιέχονται και ειδικά θέματα όπου εξηγώ γιατί η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται υπό διπλή κατοχή, εσωτερική και εξωτερική.

Στο τρίτο κεφάλαιο, εξετάζω «τι είναι το  πολιτικό σύστημα» υπό το πρίσμα της δικής μου προσέγγισης, ότι δεν είναι ούτε δημοκρατικό, ούτε αντιπροσωπευτικό. Δίνω μεγάλη σημασία στο ζήτημα αυτό διότι εκτιμώ πως ο μη αντιπροσωπευτικός χαρακτήρας του πολιτικού συστήματος είναι η αιτία του κακού…

Κατόπιν, εισέρχομαι σε ένα άλλο ζήτημα, που το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό, που έχει να κάνει με τη συζήτηση για τα ιδεολογικά θεμέλια της δυναστικής κομματοκρατίας. Εξηγώ δηλαδή, πώς χρειάστηκε να εργασθεί συστηματικά η κρατική διανόηση για να αποδομήσει ιδεολογικά την ελληνική κοινωνία, να μην πιστεύει στον εαυτό της, και να αποδυναμώσει τη συλλογικότητά της, ώστε να αποδεχθεί την καθυπόταξή της κομματοκρατία και στο δυναστικό κράτος.
Η κομματοκρατία και η κρατική διανόηση, έδωσαν μεγάλη μάχη προς την κατεύθυνση αυτή, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, όπου βέβαια βρέθηκα στο μάτι του κυκλώνα, όταν αποφάσισα να αποκαλύψω τις σκοπιμότητες και την άγνοια των ισχυρισμών τους, με ένα κείμενο στην Ελευθεροτυπία, στο οποίο αντέκρουα τον άγγλο ιστορικό Χόμπσμπάουμ. Εκτός από την ιδεολογική αποδόμηση της συλλογικότητας της ελληνικής κοινωνίας, το εγχείρημά τους απέβλεπε επίσης στη νομιμοποίηση του πελατειακού κράτους, των ολιγαρχικών συμμοριών και της κομματοκρατίας, αποδίδοντας την ευθύνη για την κακή του λειτουργία, στην κοινωνία και στις κληρονομιές της.

Στο βιβλίο μου αναλύω ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πως διαχειρίστηκε η κομματοκρατία τα εξωτερικά θέματα για να τα καταστρέψει: τον πόλεμο του 1897, τη Μικρασιατική εκστρατεία, την περίοδο της αποστασίας, το κυπριακό και το σκοπιανό ζήτημα και το σημερινό πρόβλημα της οικονομικής μετανάστευσης. Από τα παραδείγματα αυτά προκύπτει νομίζω αβίαστα η καθολική αποστασιοποίηση της πολιτικής τάξης και του κράτους από το συμφέρον της κοινωνίας και του έθνους.
Η κοινωνία, χωρίς αμφιβολία, είναι εχθρός αυτού του πολιτικού συστήματος. Γιατί εάν η κοινωνία αναπτύξει τη συλλογικότητά της, θα πάψουν οι νομείς του συστήματος να έχουν τη δυνατότητα να ιδιοποιούνται το δημόσιο αγαθό, να διαθέτουν ασυλία για τη διαφθορά, για τη διαπλοκή, κλπ.

Και για να επανέλθω στο σημερινό πρόβλημα, είναι πέραν από κάθε αμφιβολία ομολογημένο ότι ήταν επιλογή της πολιτικής τάξης να μας ρίξουν βορά στον καιάδα των αγορών, παίρνοντας μέτρα εναντίον της κοινωνίας, προκειμένου να μην αγγίξουν κάποιους συγκεκριμένους πυλώνες που μας οδήγησαν στην καταστροφή ιστορικά μέχρι σήμερα:

1. Την κομματοκρατική λογική του πολιτικού συστήματος,
2. Τη δημόσια διοίκηση και, υπό μια έννοια, τη δικαιοσύνη,
3. Τη νομοθεσία, που θεσμοθετεί αυτό το σύστημα και, επομένως, την διαπλοκή και την διαφθορά.

Η εισαγωγή και ο επίλογος, συμπυκνώνουν ακριβώς τη θεμέλια αυτή αιτία της κρίσης και τις λύσεις οι οποίες θα πρέπει να δοθούν για να βγει η χώρα από την κατάντια που την έχουν οδηγήσει δυνάστες της.

Αυτές οι λύσεις βρίσκονται στα χέρια του λαού; Στα χέρια της κοινωνίας πολιτών; Μπορεί, δηλαδή, ο κόσμος κατά το συγκεκριμένο βιβλίο, να αλλάξει τα πράγματα, και με ποιόν τρόπο;

Ο κόσμος μπορεί, αρκεί να συνειδητοποιήσει πώς πρέπει να δράσει. Και τι πρέπει να αξιώσει. Να πάψει να κατεβαίνει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί (σαν το παιδάκι προς τον προστάτη μπαμπά του) και να αξιώσει το πολιτικό σύστημα να μεταλλαχθεί έτσι, ώστε να εξαναγκάζεται να λειτουργεί προς την κατεύθυνση της κοινωνίας και όχι προς την κατεύθυνση των αγορών και των επιμέρους συμφερόντων των ολιγαρχικών συμμοριών.
Να φερθεί, δηλαδή, ως σώμα κοινωνίας πολιτών και όχι ως αγέλη. Ουσιαστικά, να επιβάλει, κατά μικρόν, την αντιπροσωπευτική μετάλλαξη του πολιτικού συστήματος. εξού και θεωρώ ότι έχει σημασία αυτό που επιχειρώ να καταδείξω: ότι το σημερινό σύστημα, άρα και το πολιτικό Ελληνικό σύστημα, δεν είναι ούτε αντιπροσωπευτικό, ούτε δημοκρατικό.
Διότι, εάν η κοινωνία δεν αντιληφθεί ότι τελείωσε η εποχή που κατεβαίνοντας στους δρόμους επηρέαζε τα πράγματα, και αν δεν καταλάβει ότι για να μπορέσει να τα επηρεάσει, να αλλάξει τους συσχετισμούς, θα πρέπει να είναι μέσα στην πολιτεία και όχι απ’ έξω, (δηλαδή, μέσα στο πολιτειακό σπίτι και όχι να χτυπάει απ’ έξω την πόρτα!), αν δεν το αντιληφθεί αυτό, δεν έχει μέλλον!

Για παράδειγμα, την 25η Μαρτίου τι θα πρέπει να κάνει η κοινωνία πολιτών κατά τη γνώμη σας;

Να μην είχε πατήσει κανείς απολύτως στην παρέλαση, αλλά να ήταν οι εκπρόσωποι της κομματοκρατίας, και ο στρατός, μόνοι τους!
Αφού επιμένουν να διατηρούν ένα σύστημα κατοχικό, να τους απονομιμοποιήσουν οι πολίτες με την πανηγυρική απουσία τους. Από ποιούς θέλουν άραγε να προστατευθούν οι κύριοι αυτοί και στήνουν παρελάσεις προσωπικές, χωρίς την κοινωνία; Αφού θεωρούν ότι αυτοί που τους κατέβασαν από τις εξέδρες είναι μικρές ομάδες, γιατί δεν ερωτάται δημοσκοπικά η κοινωνία, για να έχουν έτσι τη βεβαιότητα της γνώμης της για τα συμβαίνοντα;

Και οι εκλογές αναβάλλονται συνεχώς…

Όχι, δεν είναι θέμα εκλογών. Οι εκλογές δεν δίνουν λύση. Το πρόβλημα δεν είναι η εναλλαγή στην εξουσία των φορέων της κομματοκρατίας, αλλά η κατάλυσή της. Διότι όλοι είναι σύμφωνοι να μην αγγίξουν τους πυλώνες της καταστροφής και στη διαπίστωση ότι η κοινωνία είναι ο μείζων αντίπαλός τους. Η κοινωνία έχοντας αντιληφθεί το φαινόμενο αυτό τους απορρίπτει όλους συλλήβδην. Διερωτώμαι όμως: αφού αγνοούν οι πολιτικοί την κοινωνία και μάλιστα την περιφρονούν δημόσια ή την καθυβρίζουν, αποκαλώντας την όχλο ή ορδή βαρβάρων, από την άλλη επιδιώκουν την αναγκαστική νομιμοποίησή τους από αυτήν;

Και της επιτίθενται επιπλέον…

Εχετε προσέξει πως ορίζεται το πολιτικό κόστος από την κομματοκρατία; Αφορά στο τι θα πουν οι συγκατανευσιφάγοι των πρυτανείων σίτισης και όχι τι θέλει ή σκέπτεται η κοινωνία.

Αυτό που είπατε, ολιγαρχικές συμμορίες…

Έχω μία φράση από την αρχή του βιβλίου, που είναι του Θουκυδίδη:
«ὀλιγαρχία δὲ τῶν μὲν κινδύνων τοῖς πολλοῖς μεταδίδωσι,͵τῶν δ΄ ὠφελίμων οὐ πλεονεκτεῖ μόνον, ἀλλὰ και ξύμπαντα αφελομένη έχει». Που σημαίνει, ότι οι μεν ζημιές και οι κίνδυνοι μεταφέρονται στην κοινωνία, τα δε ωφελήματα τα μονοπωλούν τα μέλη της.

Αυτό είναι η ολιγαρχία λοιπόν…

Η ολιγαρχική πολιτεία ναι. Όμως, η δομή και η λογική της ολιγαρχίας στην Ελλάδα, είναι συμμοριακή.

Ακόμα χειρότερα δηλαδή. Δεν υπάρχει κανένα αξιακό σύστημα.

Κανένα. Και καμία αξιακή βάση. Γι αυτό και το κράτος σταματάει το ρόλο του εκεί που έπρεπε κανονικά να αρχίζει. Διότι από εκεί και πέρα εργάζεται γι αυτούς.... Είναι λάφυρο. Αυτό το σύστημα λοιπόν, συγκροτείται σε επάλληλους κύκλους, από την κορυφή, όπου τοποθετείται το ίδιο το πολιτικό προσωπικό, μέχρι την τελευταία βαθμίδα της διοικητικής ιεραρχίας. Μην ξεχνάμε πώς γίνεται η  διαχείριση των σκανδάλων. Συγκαλύφθηκαν όλα. Το ίδιο και η ασυλία, η οποία καλύπτει ακόμη και τις ιδιωτικές τους υποθέσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ίδιο το Σύνταγμα το έφτιαξαν με διακομματική συμφωνία, και έχει τόσα αναχώματα προστασίας ώστε να μην μπορεί να τους πιάσει κανείς ότι αδίκημα ή έγκλημα κι αν κάνουν. Είναι αλαζόνες διότι δεν φοβούνται.
Ακριβώς αυτά τα θέματα δείχνω στο βιβλίο.

-------------------------------

(Πηγή: εδώ )