"Το Υπερωκεάνειο", του Pierre Assouline

Λέσχη Ανάγνωσης - Βιβλιολόγιο 7/4/24, συνάντηση 3η

Την Κυριακή 7/4/24 στη συνάντησή μας στο Magnes Hotel συζητήσαμε το υπέροχο βιβλίο του Pierre Assouline

Το Υ π ε ρ ω κ ε ά ν ε ι ο

Μετάφραση ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΠΑΣΧΟΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ

Το Φεβρουάριο του 1932 το υπερπολυτελές, υπερμέγεθες υπερωκεάνιο Ζορζ Φιλιππάρ αποπλέει από τη Μασσαλία με τελικό προορισμό την πόλη Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας. Σ' αυτή την παρθενική του κρουαζιέρα συμμετέχει μεγάλος αριθμός επιβατών, ανάμεσα τους και ο περίφημος πολεμικός ανταποκριτής Αντρέ Λοντρ.

Ο Πιέρ Ασσουλίν με αφετηρία πραγματικά γεγονότα μας δίδει ένα μυθιστόρημα για την ζωή πάνω σ' αυτό το πλοίο κόσμημα μέχρι το τραγικό του τέλος.

Αφηγητής είναι ο επιβάτης Ζακ-Μαρί Μποέρ συλλέκτης και πωλητής σπάνιων βιβλίων, λάτρης και βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας.

Ο Μποέρ απόμακρος, λιγομίλητος ακούει, βλέπει, παρακολουθεί προσεκτικά, παρατηρεί και καταγράφει χαρακτήρες, συμπεριφορές, στοχάζεται. Συναντά και συνομιλεί με τους συνεπιβάτες του της πρώτης θέσης, επιχειρηματίες, ευγενείς, καλλιτέχνες, νεόπλουτους συνομιλεί και με το προσωπικό, δημιουργεί μια μοναδική πινακοθήκη χαρακτήρων.
Άνθρωποι ευαίσθητοι, αφελείς, συμπαθείς, άνθρωποι σιωπηλοί, απομονωμένοι, αλλά και άνθρωποι ρηχοί, κραυγαλέοι, με έλλειψη συνείδησης, ανάλγητοι, σκληροί, με σκαιά συμπεριφορά, προσβλητικοί, υποκριτές.

Το μυθιστόρημα του Ασσουλίν κινείται σε πολλαπλά επίπεδα.
Το υπερωκεάνιο είναι μια πλωτή πολιτεία, στους επιβάτες δεν λείπει τίποτα, όμως η νοσταλγία για τη ζωή στη στεριά, η έλλειψη των δέντρων, η καθημερινότητα στο κέντρο της πόλης, οι ήχοι της βασανίζουν τους επιβάτες.

Οι περίπατοι στο κατάστρωμα, τα γεύματα, η επίσκεψη στο καπνιστήριο, η αλληλουχία των δράσεων διαστέλλει το χρόνο.

Το βιβλίο συνδιαλέγεται με τη λογοτεχνία και την ιστορία.
Οι αναφορές του στη λογοτεχνία πολλές.

Ο ίδιος διαβάζει το Μαγικό Βουνό.Η διαστολή του χρόνου στον Τόμας Μαν, " ώστε κάθε στιγμή να περικλείει μια αιωνιότητα" σημαδεύει και τον ίδιο τον αφηγητή.

Η πνευματική στάση του Τόμας Μαν, ο Ντέμπλιν και το Μπερλίν Αλεξάντερ Πλατζ, ο Πωλ Κλωντελ και Ο κλήρος του Μεσημεριού, οι ηρωίδες του Φλωμπέρ, ο Σταντάλ και ο Προυστ και η συγκίνηση και " η υπερχείλιση συναισθημάτων" που απορρέει από το " αισθητικό καλλος", και πολλοί άλλοι ακόμα.

Τα νέα από τον εξωτερικό κόσμο φτάνουν στο πλοίο. Η αιφνίδια και συνεχής άνοδος του Χίτλερ και των ναζί και η διαφαινόμενη άνοδος του στην εξουσία πυροδοτεί συζητήσεις και αντιπαραθέσεις. Ο Μποέρ προβλέπει αυτό που θα επακολουθήσει, την βία και τον τρόμο, το αναίτιο μίσος, τον κλυδωνισμό της Ευρωπης, διακρίνει την εισχώρηση των ναζί στα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας αλλά και την απήχηση που έχει στα μέσα και λαϊκά στρώματα, συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει αισιόδοξο μέλλον για την Ευρώπη.

Η Ευρώπη κλυδωνίζεται.
Παράλληλα η πορεία του πλοίου είναι επισφαλής.
Καθ' όλη την ανάγνωση του κειμένου γίνονται νύξεις και αναφορές για λάμπες που καίγονται για πυροσβεστήρες που δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία, για κίνδυνο βραχυκυκλώματος, για αλόγιστη χρήση ξύλου στην διακόσμηση.
Ο συσχετισμός προφανής αλλά και ευφυής.

Το ναυάγιο του λαμπρού υπερωκεανιου με τους σχεδόν πενήντα νεκρούς, οι περισσότεροι από την πρώτη θέση, συμβολίζει το ναυάγιο του αναμενόμενου λαμπρού μέλλοντος της Ευρώπης.

Κείμενο πυκνό, λεπτομερές, καθηλωτικό κάποιες φορές, πολυεπίπεδο, σε ωραία μετάφραση και με χρήσιμες σημειώσεις από τη Μαριανθη Πάσχου.

Και ένα απόσπασμα:
" Ποσώς μ' ενδιέφερε αν η σιωπή μου θα ερμηνευόταν ως περιφρόνηση.Ετσι κι αλλιώς η ατμόσφαιρα ήταν ήδη βαριά. Παρ' όλα αυτά, οπτιμιστές και πεσιμιστές έσκυβαν αμφότεροι πάνω απ' τη μοίρα της Ευρώπης - αυτής της τόσο ενδιαφέρουσας αντίκας που παράγει περισσότερη ιστορία απ' όση μπορεί να καταναλώσει - όπως είχαν κάνει και νωρίτερα με τη μοίρα του υπερωκεανιου ως γιατροί και νεκροθάφτες. Η αναλογία παραπάνω από ευκρινής. Ο Βιτρούβιος έλεγε ότι ένα οικοδόμημα δεν πρέπει μόνο να ειναι αλλά και να δείχνει στέρεο. Η ρικονα- ή η σκηνοθεσία αν προτιμάτε- έχει κι αυτή τη σημασία της. Το ίδιο ισχύει και για ένα υπερωκεάνιο. Και για ένα πολιτισμό. Αυτό που με κυλούσε είναι ότι τόσο το ένα όσο και ο άλλος έδειχναν να χάνουν όλο και περισσότερο τη δυνατότητα του stehen - όπως λέγεται ορθότερα στα γερμανικά -, τα πατήματα, τα καταστήματα, τις αντοχές τους". (σελ.115)
από Στέλλα Φωτοπούλου
-------------------------------------------------
δείτε εδώ περισσότερα από vivlionet:
https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=283159&return_url
------------------------------------------------
Το αβύθιστο… υπερωκεάνιο «Ζορζ Φιλιππάρ» υπήρξε πραγματικά, δείτε εδώ σχετικά:
https://www.foxreport.gr/.../to-avythisto.../5703/
-----------------------------------------------
Συγγραφείς και τίτλοι βιβλίων παρελαύνουν στο μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος:
Ο Βολταίρος με το Καντίντ, ο Βίκτωρ Ουγκώ, Το πλοίο των τρελών του Σεμπάστιαν Μπραντ, έργα του Ιούλιου Βερν, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Πωλ Μοράν, ο Τζόζεφ Κόνραντ, ο Μαρσέλ Προυστ, το Ομπλόμοφ του Ιβάν Γκοντσαρόφ, ο θρυλικός Τεντέν του Ερζέ, ο Σπινόζα, τα Τετράδια του Πεγκύ, ο Μπωντλαίρ, ο Φλομπέρ, ο Βιργίλιος με την Αινειάδα του, τα Επαρχιακά του Ζιρωντού, ο Ελβετός ποιητής Σαντράρ, ο Ραμπελαί με το Γαργαντούα, ο Ρακίνας, το Mal’ amour του Ζαν Φαγιάρ, ο Στέφαν Τσβάιχ, ο Ηρόδοτος, ο Φρόιντ, ο Νίτσε, η Έρημη Χώρα του Τ.Σ.Έλιοτ, το Φιλοσοφία στο μπουντουάρ του Μαρκησίου ντε Σαντ, ο Σόμερσετ Μομ, έργα του Πλάτωνα, Η ωραία της ημέρας του Ζοζέφ Κεσέλ, το Βερολίνο Αλεξάντερπλατς του Άλφρεντ Ντέμπλιν, έργα του Τζακ Λόντον, ο Πιραντέλλο, το Ο κλήρος του μεσημεριού Πωλ Κλωντέλ, ο Μαριβώ, ο Καμόες, ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες. Αναπόφευκτη και η αναφορά στο βιβλίο του Αδόλφου Χίτλερ “Ο αγών μου”.
Αξιοσημείωτες και άκρως ενδιαφέρουσες οι κριτικές που ασκούνται στους συγγραφείς Στέφαν Τσβάιχ και Τόμας Μαν.