Έρευνα για την κρίση 2010-2014 - Βιβλίο - Έρευνα της Κρυσταλίας Πατούλη

Όπως κάθε άνθρωπος, έχω κάποιες εμμονές: αγαπώ (γουστάρω, εκτιμώ) ανθρώπους -άντρες και γυναίκες- που είναι ακέραιοι, ντόμπροι, μπεσαλήδες, ατρόμητοι, ελεύθεροι, που δεν φοβούνται -ποτέ και πουθενά-, να πουν την άποψή τους (σωστή ή λάθος δεν έχει σημασία), να υπερασπιστούν την αλήθεια, να βοηθήσουν τον κατατρεγμένο, τον φτωχό, τον δυστυχή, τον άδικα καταδικασμένο, τον μετανάστη, κοντολογίς να κτυπήσουν με λόγια και με πράξη την αδικία, το ψέμα, τον φασισμό, ή τον θεοποιημένο καταναλωτισμό της κοινωνίας μας. Μια τέτοια γυναίκα είναι, η Κρυσταλία Πατούλη, -μοναδική γυναίκα έως τώρα. Από την πλευρά των ανδρών, έχω τον Χρόνη Μίσσιο, τον Γιάννη Μακριδάκη, τον Διονύση Χαριτόπουλο, τον Περικλή Κοροβέση.

Τολμώ να πώ, πως ο Χρόνης Μίσσιος έβαλε καλή σπορά, ο Γιάννης Μακριδάκης και η Κρυσταλία Πατούλη, είναι τα πνευματικά παιδιά του!

Η Κρυσταλία Πατούλη ασπάζεται τον αγαπημένο της Χρόνη Μίσσιο (από ανάρτηση Δημ. Τζανακάκη)

Εδώ και μέρες θέλω να γράψω για το καινούργιο της βιβλίο, για την "έρευνα για την κρίση 2010-2014", αλλά με αφορμή αυτό, συνολικά για το έργο της, για την δουλειά της γενικότερα. Για έναν απλό μπλογκερ όπως είμαι εγώ, δύσκολο έργο! Παρόλα αυτά όμως, έχω άποψη, και γνώμη αλλά -προπάντων- συναίσθημα. Πιστεύω λοιπόν, πως δεν χρειάζονται πολλές φιοριτούρες για την Κρυσταλία, όποιος την γνωρίζει, την γνωρίζει απ' τα γραπτά της και από την πράξη της. Οι υπόλοιποι ας μπουν στο μπλογκ της, και προπάντων, ας αγοράσουν το βιβλίο της.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό το βιβλίο αυτό; 

Πρώτον, διότι πρώτη φορά παρουσιάζεται μια 4ετής έρευνα, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 180 άτομα των Γραμμάτων, των Επιστημών και των Τεχνών, όπου σε διάλογο μαζί της είπαν την άποψή τους για την κρίση που μας ταλανίζει εδώ και τόσα χρόνια. Μόνο έτσι μπορεί κανείς, δηλαδή αφού διαβάσει απόψεις, τόσο πολλών και προπάντων τόσο διαφορετικών ανθρώπων, να βγάλει ασφαλέστερα συμπεράσματα για τα αίτια της κρίσης.

Και δεύτερον, που πρέπει να λάβει κανείς υπόψη -καθόλου αμελητέο στους καιρούς μας- ότι από τα έσοδα της έκδοσης δεν θα πάρει τίποτα η συγγραφέας, αλλά θα διατεθούν στο ΚΕΘΕΑ, που συμβάλλει καθοριστικά εδώ και δεκαετίες στην επίλυση κρίσεων προς την ανεξαρτητοποίηση και στη ΜΕΡΙΜΝΑ που συμβάλλει στην αντιμετώπιση των απωλειών στη ζωή των παιδιών και των οικογενειών τους.

Υπάρχουν στα μιντια πολλές αναφορές για το βιβλίο (και βέβαια για την Κυσταλία) που ακόμα κι εμένα που (υποτίθεται) είμαι ειδικός, με μπερδεύουν, γι' αυτό σκέφτηκα να απλοποιήσω τα πράγματα ως εξής:

Α. Το βιβλίο: 

• "Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ 2010-2014". Ποιες αιτίες μας έφεραν ως εδώ και τι πρέπει να κάνουμε; Απαντούν 180 πρόσωπα των Γραμμάτων, των Επιστημών και των Τεχνών, εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κεδρος,

Β. Βασικές γραπτές αναφορές:

• Αναλυτική παρουσίαση του βιβλίου από την Κρυσταλία Πατούλη,
• Συζήτηση για τα αποτελέσματα της έρευνας της Κυσταλίας Πατούλη,
• Συζήτηση για τα αποτελέσματα της έρευνας στο Tvxs, της Κυσταλίας Πατούλη,
• Μια φυγή προς τα εμπρός… της Τασούλας Βερβενιώτη, ιστορικού,
• Σαν λίγο κάρβουνο στο μεγάλο τρένο της αλλαγής, δημοσιογράφος – σκηνοθέτης,
• Σημαντική πολιτική πράξη, απαραίτητη για την προώθηση του διαλόγου του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου,
• Μοναδική ιστορική έξοδος από την παγκόσμια κρίση η ανατροπή του Σωτήρη Δημητρίου ανθρωπολόγου,
• Παγκόσμια σεισάχθεια με αποανάπτυξη! Των Γ. Κολέμπα & Γ. Μπίλλα
  
  

Γ. Βίντεο για το βιβλίο:

• Παρουσίαση του βιβλίου (7,14),
• Playlist όλων των ομιλητών της παρουσίασης του βιβλίου στις 15/12/2014, όπως τις παρουσίαζε η ίδια η Κρυσταλία Πατούλη
• Η 98χρονη αγωνίστρια της Αντίστασης Κατίνα Σηφακάκη στην "Έρευνα για την κρίση (2010-2014)" (7,04),
• Ομιλία του Στέλιου Κούλογλου (14,33),
• Γιάννης Μπίλλας (12,35)

Δ. Η Κρυσταλία Πατούλη

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα (δανεισμένα από τον Δημήτρη Τζανακάκη*): 

Η Κρυσταλία Πατούλη έχει τις ρίζες της στο Ρέθυμνο -και το βάθος τους το ψάχνει ακόμα με αγάπη ακούραστη- γεννήθηκε στον Πειραιά τον Ιανουάριο του 1965, κατάγεται από το Ρέθυμνο και ζει στην Αίγινα. Έχει άλλες δύο μεγαλύτερες αδελφές, και έναν αγαπημένο ανηψιό. Η μητέρα μετά το θάνατό του πατέρα της, το 1969, χωρίς να έχει δυνατότητες επιβίωσης της οικογένειάς της, ζήτησε από το κράτος της χούντας εργασία, λαμβάνοντας ως απάντηση… ένα χαρτί ορφανοτροφείου. Η ίδια αποφάσισε τότε να μην δεχτεί αυτήν την «βοήθεια», αλλά να εργάζεται συνήθως σε πάνω από δύο διαφορετικές δουλειές, για να μπορέσει να μεγαλώσει τα παιδιά της.
..."Η προγιαγιά μου η Κρυσταλία, -λέει σε μια όμορφη ιστόρηση της η Κρυσταλία, που ίσως να είστε και οι πρώτοι εδώ που διαβάζετε- η μητέρα του παππού μου, ήταν από το Καβούσι στο Ρέθυμνο. Κλεφτήκανε με τον προπάππου μου τον Νικολιό -το πιο όμορφο κοπέλι στην Κρήτη, τον λέγανε!- και για να γλιτώσουνε από τη βεντέτα ήρθαν στον Πειραιά στα Κρητικά (στον Προφήτη Ηλία στην Καστέλλα) και γέννησαν τον παππού μου τον Γιάννη... Ψάχνω και θέλω να βρω την καταγωγή της προγιαγιάς μου και του προπάππου μου, αν ήταν από την Κρήτη ή είχαν έρθει από κάπου αλλού. Έχω μια εντελώς ανυπόστατη υποψία ότι η προγιαγιά μου η Κρυσταλία καταγόταν από τους παππούς της από την Πέργαμο, -αναλογάται η Κρυσταλία και μιά λογοτεχνική φλέβα της δείχνει να κοκκινίζει από αίμα που είν' έτοιμο να τη σπάσει...-... Αλλά μπορεί να είναι εντελώς φαντασίωση. Δική μου φαντασίωση. Δεν έχω ιδέα. Θα ήθελα να το ψάξω. Είμαι πολύ περήφανη που είμαι Ρεθυμνιώτισσα. Το καλύτερο δώρο που μου έκανε η ζωή, μαζί με το κρυσταλλένιο όνομα της γιαγιάς μου. Η Παναγία η κρυσταλλένια είναι στην Κρήτη στο Λασίθι, κοντά στον Άγιο Νικόλαο, και πήγαινε συχνά ο Καζαντζάκης... Με έχουν καλέσει να πάω, αλλά δεν τα έχω καταφέρει"...
---
Μα, να επιστρέψομε στα προεφηβικά χρόνια της... Η Κρυσταλία έκανε πάμπολλες διαφορετικές εργασίες που ξεκίνησε πριν ακόμα ενηλικιωθεί και μέχρι να καταφέρει να εργαστεί πάνω στα δύο αντικείμενα που την ενδιέφεραν, την ψυχολογία και τη δημοσιογραφία.
Μετά από δυσκολία να αποφασίσει ανάμεσα στα δύο, επέλεξε να σπουδάσει Ψυχολογία και να ειδικευτεί στη Συστημική Συμβουλευτική (και δίπλα στην ψυχολόγο Χάρις Κατάκη) σε θέματα ανθρωπίνων σχέσεων, οικογένειας, εργασίας, αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης (Μέλος της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συμβούλων Ψυχικής Υγείας). Επιπλέον ειδικεύτηκε στο Ψυχόδραμα, όπως και στην πρόληψη-θεραπεία εξαρτήσεων («Θησέας», «Daytop-Iθάκη», 18 Άνω, Παρέμβαση, Ανοιχτή Θεραπευτική κοινότητα «Στροφή» του ΚΕ.Θ.Ε.Α. κ.ά.)
Παράλληλα, όμως, το 1989 τυχαία ξεκίνησε να εργάζεται σε εξειδικευμένο περιοδικό που αρθρογραφούσε ο Έλληνας φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, όπου οι σκέψεις του για την ελευθερία, την αυτονομία και την οικολογία, δεν την άφησαν ανεπηρέαστη (Το πρώτο βήμα για να κατακτήσει κάποιος την προσωπική του Ελευθερία είναι να έχει επαφή με τα συναισθήματα του).
Από τότε εργάζεται στο χώρο των ΜΜΕ, κυρίως ως συντάκτης και αρχισυντάκτης (Μέλος της ΕΣΠΗΤ), με πλήθος συνεντεύξεων, αλλά και θεμάτων για την κοινωνία, τον πολιτισμό και την ψυχολογία, όπως και έρευνες ή ρεπορτάζ, κυρίως σε εκδόσεις όπως: Δ.Ο.Λ. ΑΕ, Άρης Τερζόπουλος ΑΕ, Δάφνη Επικοινωνίες ΑΕ, Αττικές Εκδόσεις ΑΕ, Λυμπέρη ΑΕ, Πήγασος Εκδοτική ΑΕ, Δέσμη Εκδοτική ΑΕ, κ.α., α), σε εξειδικευμένα κυρίως περιοδικά όπως πχ. Κοινωνία και Φύση, Αθηνόραμα, 2Board, Θεσσαλονίκη Confidential, Focus, Prevention, Conde Nast Traveller, Το παιδί μου και εγώ, κ.α., γ), ή σε ένθετα εφημερίδων όπως πχ. Το άλλο Βήμα, 6η Μέρα, κ.ά., αλλά και σε τηλεοπτικούς σταθμούς ως παραγωγός, αρχισυντάκτης αλλά και ρεπόρτερ, κυρίως σε πολιτιστικά θέματα, και ως ραδιοφωνικός παραγωγός μουσικών εκπομπών.
Τα τελευταία χρόνια ως ανεξάρτητη αρθογράφος, δημοσιεύει συνεντεύξεις και θέματά της κυρίως στον ηλεκτρονικό Τύπο στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνας για την κρίση, που την ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2010, με βάση το ερώτημα «Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τι πρέπει να κάνουμε;» στο οποίο απάντησαν πρόσωπα των γραμμάτων και των τεχνών, και οι απαντήσεις τους δημοσιεύονται στο tvxs.gr. Η έρευνα αυτή, εκδόθηκε σε βιβλίο από τις εκδόσεις "Κέδρος" και ειν' αυτό στο οποίο αναφερόμαστε τώρα.
Συγχρόνως, η Κρυσταλία διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις "Αφήγησης Έργου – Ζωής" στα πλαίσια του σεμιναρίου «Αφήγηση ζωής» που παραδίδει, επίσης από το 2010, το οποίο προτείνει τους συμμετέχοντες να ανακαλύψουν, να εκφράσουν και να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον "συγγραφικό τους εαυτό".
Από μικρή εκτιμούσε την ερασιτεχνική δημιουργία, όπως και τον εθελοντισμό – ακτιβισμό, με συμμετοχή στα κοινά, αλλά και ως πολιτικό ον συμμετείχε ως μέλος κόμματος της Αριστεράς, από το 1981 έως περίπου το 1987, όπου και διαφοροποιήθηκε από τον κομματικό αγώνα.
Τέλος, με σπουδές στο τραγούδι (στον Γιώργο Γεωργιάδη και στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών), εργάστηκε επίσης -αν και περιστασιακά- από το 1983 έως το 2003, με αυστηρή επιλογή συνεργασιών – χώρων – συναυλιών και ρεπερτορίου, στο χώρο της ελληνικής μουσικής, που η ίδια θεωρεί το μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο ζωής και την δυνατότερη εμπειρία στη ζωή της, μετά ίσως από εκείνην που απέκτησε εκπαιδευόμενη στις θεραπευτικές κοινότητες απεξάρτησης (κι αυτό, διότι η αν-εξαρτησία, σε κάθε επίπεδο, είναι το μείζον ζήτημα προς αντιμετώπιση της κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Απόστολος Μωραϊτόπουλος (AMOR)

Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη:Κρυσταλία Πατούλη – Είναι αυτό που είπε και ο Γκάντι: «Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις».

-----------------
* Ευχαριστώ θερμά τον φίλο Δημήτρη Τζανακάκη για την ανάρτηση που ευγενικά μου παραχώρησε (προσωπικά έκανα όσο το δυνατόν λιγότερες επεμβάσεις στο κείμενο για να το προσαρμώσω στις ανάγκες του άρθρου)

[Πηγές]

Η έλλειψη οξυγόνου βλάπτει το... συκώτι! από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

[Είναι κρίμα επιτεύγματα του Πανεπιστημίου μας, όπως αυτό που αλίευσα από το ΒΗΜΑ, να μην το μαθαίνουμε άμεσα από τα μέσα σαν μέλη της ίδιας Πανεπιστημιακής Κοινότητας που είμαστε, ή έστω από τον τοπικό τύπο, αλλά να το μαθαίνουμε κατά τύχη από έντυπα της Αθήνας.]

Σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου σωρεύεται λίπος στα ζωτικά μας όργανα, προσοχή σε υπνική άπνοια και διάφραγμα!

Η λαϊκή ρήση «εμείς μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε» θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τη σχέση μας με το οξυγόνο. Ενώ είναι βέβαιον ότι χωρίς αυτό δεν θα υπήρχε ζωή πάνω στη Γη, τουλάχιστον όχι σαν αυτή που γνωρίζουμε, τα παράγωγα του μεταβολισμού του, οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, είναι καταστρεπτικές για τα κύτταρά μας και κατ' επέκταση για εμάς τους ίδιους.

Δεν είναι λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εξέλιξης τα κύτταρα έχουν αναπτύξει περίπλοκους μηχανισμούς διατήρησης της ομοιόστασης του οξυγόνου (αφού χωρίς αυτό δεν μπορούν να ζήσουν) αλλά και προστασίας από τα μεταβολικά παράγωγά του (αφού με αυτά δεν μπορούν να ζήσουν). Κεντρικό ρόλο στις παραπάνω λειτουργίες παίζουν μόρια τα οποία ονομάζονται HIF (Hypoxia-Inducible Factors, παράγοντες επαγόμενοι από την υποξία) και τα οποία εμπλέκονται τόσο στη φυσιολογία όσο και στην παθολογία του ανθρώπινου οργανισμού.

Τον πιθανό ρόλο των ΗΙF στην ανάπτυξη της ασθένειας του λιπώδους ήπατος διαλεύκαναν προσφάτως ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, δίνοντας μάλιστα μια εξήγηση στην επιδημιολογική παρατήρηση ότι η εμφάνισή της συνδέεται με την υπνική άπνοια. Το «ΒΗΜΑScience» μίλησε με τον επικεφαλής των ερευνών αναπληρωτή καθηγητή Βιοχημείας κ. Γεώργιο Σίμο για τη σημασία των ευρημάτων και πώς αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου που εμφανίζεται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα στις ανεπτυγμένες χώρες, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης.

Αναπνέουμε άρα ζούμε

Τα μέλη της ομάδας του Εργαστηρίου Βιοχημείας του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπι-στημίου Θεσσαλίας που συμμετείχαν στη μελέτη: (από αριστερά): Χριστίνα Μπεφάνη, υποφήφια διδάκτωρ, Γιώργος Σίμος, αναπλ. καθ. Βιοχημείας, Ηλίας Μυλωνής, λέκτορας Βιοχημείας, Παναγιώτης Λιάκος, επικ. καθ. Ιατρικής Βιοχημείας.

Αυτό που στην πραγματικότητα μελετούν ο κ. Σίμος και οι συνεργάτες του δεν είναι τίποτε άλλο από το εξελικτικό προϊόν της διαβίωσης/επιβίωσής μας πάνω στη Γη. Ολα άρχισαν πριν από περίπου 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν το οξυγόνο άρχισε να συγκεντρώνεται στη γήινη ατμόσφαιρα. Η αυξημένη διαθεσιμότητά του οδήγησε στη εξέλιξη της αναπνοής, ενός ιδιαίτερα αποτελεσματικού συστήματος παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας: το οξυγόνο χρησιμοποιείται για να μεταφερθεί η ενέργεια των δεσμών άνθρακα που υπάρχουν στα θρεπτικά στοιχεία σε υψηλής ενέργειας φωσφορικούς δεσμούς στο μόριο ΑΤΡ (τριφωσφορική αδενοσίνη). Το μόριο αυτό λειτουργεί ως το ενεργειακό νόμισμα του κυττάρου, αποδίδοντας την ενέργειά του όπου και όταν χρειάζεται.

Η ύπαρξη ενός τόσο αποτελεσματικού μηχανισμού υπήρξε κινητήριος δύναμη για την εξέλιξη των πολυκύτταρων οργανισμών, οι οποίοι είτε απορροφούν απευθείας με τα κύτταρά τους το πολύτιμο οξυγόνο (όπως, παραδείγματος χάριν, συμβαίνει με τον νηματώδη σκώληκα Caenorhabditis elegans) είτε δημιούργησαν δομές για τη μεταφορά του σε ολόκληρο τον οργανισμό (όπως συμβαίνει με τα έντομα). Φυσικά, τα σπονδυλόζωα αποτελούν την κορύφωση των εξελικτικών διαδικασιών που έχουν τη ρίζα τους στο οξυγόνο καθώς έχουν αναπτύξει τα πιο περίπλοκα συστήματα αναπνοής και αιματικής κυκλοφορίας, αλλά και ένα νευρικό σύστημα που εξασφαλίζει τη δέσμευση και μεταφορά του οξυγόνου στα δισεκατομμύρια των κυττάρων ενός οργανισμού, όπως παραδείγματος χάριν ο άνθρωπος.

Είναι προφανές ότι, όταν ολόκληρη η ζωή όπως τη γνωρίζουμε βασίζεται στην ύπαρξη οξυγόνου, οι οργανισμοί θα έχουν αναπτύξει μηχανισμούς που εξασφαλίζουν την ομοιόστασή του, τη σταθερή ροή του στα κύτταρα, ακόμη και αν οι συνθήκες παροχής του από το περιβάλλον δεν είναι ιδανικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μειωμένης παροχής οξυγόνου είναι το μεγάλο υψόμετρο.

Οταν λείπει το οξυγόνο

Την προσπάθεια του ανθρώπινου οργανισμού να ανταποκριθεί σε συνθήκες ελαττωμένης παροχής οξυγόνου μελετά τα τελευταία 10 χρόνια η ερευνητική ομάδα του κ. Σίμου: «Στο Εργαστήριο Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής στη Λάρισα, ως κοινό ερευνητικό θέμα μελετάμε τους μηχανισμούς που διαθέτουν τα ανθρώπινα κύτταρα για να αντιμετωπίζουν την υποξία, δηλαδή τη μείωση του διαθέσιμου οξυγόνου. Η υποξία χαρακτηρίζει πολλές παθολογικές καταστάσεις, όπως τα πνευμονικά νοσήματα, τις αναιμίες, τις καρδιαγγειακές νόσους, ακόμη και τον καρκίνο» εξήγησε ο έλληνας ερευνητής.

Οταν η παροχή του οξυγόνου μειώνεται, μια σειρά μεταβολικών αλλαγών λαμβάνει χώρα μέσα στα κύτταρα προκειμένου αυτά να επιβιώσουν. Κεντρικό ρόλο στις αλλαγές αυτές παίζουν οι παράγοντες HIF. Πρόκειται για μόρια που προσδένονται στο DNA και ελέγχουν την έκφραση πληθώρας γονιδίων. Χάρη στη δράση τους το κύτταρο αφενός θέτει σε λειτουργία την αναερόβια αναπνοή (δηλαδή την παραγωγή ενέργειας χωρίς χρήση οξυγόνου), αφετέρου προστατεύεται από τον σχηματισμό των ελευθέρων ριζών, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται σε συνθήκες υποξίας.

Αν και το ενδιαφέρον των επιστημόνων από τη Λάρισα εστιάζεται κυρίως στη σχέση της υποξίας με τον καρκίνο, δεν μπόρεσαν κατά τη διάρκεια των μελετών τους να μην παρατηρήσουν ότι μεταξύ των αλλαγών που επιφέρει η υποξία στα κύτταρα ήταν και η έκτοπη συσσώρευση λίπους. «Προσφάτως, μελετώντας την επίδραση της υποξίας στον μεταβολισμό των κυττάρων, κάναμε μια αναπάντεχη παρατήρηση: η υποξία προκάλεσε τη συσσώρευση σταγονιδίων λίπους μέσα σε καρκινικά κύτταρα του ήπατος, αλλά και σε άλλους φυσιολογικούς κυτταρικούς τύπους» σημείωσε ο κ. Σίμος και προσέθεσε ότι «παρόμοια συσσώρευση λίπους παρατηρείται σε ασθένειες όπως αυτή του "λιπώδους ήπατος" που προκαλείται από την παχυσαρκία ή τον αλκοολισμό και μπορεί να εξελιχθεί σε πολύ επικίνδυνη ηπατίτιδα ή κίρρωση».

Τα «άτακτα» λιποσταγονίδια

Αν το έντονο ροχαλητό του συντρόφου σας δεν σας αφήνει να κοιμηθείτε, ίσως πρέπει να τον στείλετε σε ένα ιατρείο ύπνου. Μπορεί έτσι να σώσετε και το συκώτι του».

Υπό κανονικές συνθήκες τέτοιου είδους λιποσταγονίδια τα οποία περιέχουν τριγλυκερίδια εμφανίζονται μόνο στα κύτταρα του λιπώδους ιστού που αποτελεί τον χώρο αποθήκευσης ενέργειας του οργανισμού μας. Ποιος ήταν όμως ο μηχανισμός πίσω από αυτή την παραγωγή τριγλυκεριδίων που συσσωρεύονταν με τη μορφή λιποσταγονιδίων σε κύτταρα που δεν θα έπρεπε; Οπως αναφέρουν οι έλληνες ερευνητές στο άρθρο τους, με πρώτο συγραφέα τον λέκτορα Βιοχημείας κ. Ηλία Μυλωνή, στην επιστημονική επιθεώρηση «Journal of Cell Science», κεντρικό ρόλο σε αυτό παίζει ο HIF-1, ένας από τους παράγοντες που επάγονται σε συνθήκες υποξίας. «Αυτό που αποδείξαμε πειραματικά ήταν ότι η υποξία προκαλεί την ενεργοποίηση μιας ρυθμιστικής πρωτεΐνης (του HIF-1) η οποία συνδέεται στο γονίδιο του ενζύμου λιπίνη 1 και αυξάνει την έκφρασή του. Η λιπίνη 1, που έτσι υπερπαράγεται, προκαλεί τη σύνθεση τριγλυκεριδίων, που συσσωρεύονται ως λιποσταγονίδια μέσα στα κύτταρα» εξήγησε ο κ. Σίμος.

Με άλλα λόγια, οι θεσσαλοί ερευνητές διαλεύκαναν το μεταβολικό μονοπάτι που μπορεί να οδηγεί στην ανάπτυξη του λιπώδους ήπατος, βασικά βήματα του οποίου είναι τα εξής: έλλειψη οξυγόνου, ενεργοποίηση HIF-1, υπερπαραγωγή λιπίνης 1, σύνθεση τριγλυκεριδίων και συσσώρευσή τους στα κύτταρα. Είναι προφανές ότι καθένα από τα ενδιάμεσα στάδια αυτού του μονοπατιού μπορεί να αποτελέσει στόχο για την ανάπτυξη φαρμάκων που θα αποτρέπουν την έκτοπη συσσώρευση λίπους σε κύτταρα όπως αυτά του ήπατος σε συνθήκες υποξίας.

«Ελπίζουμε ότι η διαλεύκανση του μηχανισμού με τον οποίο η έλλειψη οξυγόνου προκαλεί αυτή την κυτταρική "παχυσαρκία" να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την παθογενετική αιτιολογία της νόσου του λιπώδους ήπατος που αποτελεί επικίνδυνη παρενέργεια της σωματικής παχυσαρκίας και να μπορέσουμε να κάνουμε κάτι για την αντιμετώπισή του» σημείωσε ο κ. Σίμος.

Πώς σώζουν τα λαχανικά

Ισως η ελληνική ερευνητική ομάδα να είναι σε θέση να πετύχει τους στόχους της σχετικά γρήγορα, καθώς έχει ήδη στα χέρια της ένα συστατικό το οποίο μπορεί να σπάσει τη μεταβολική αλυσίδα που οδηγεί στην έκτοπη συσσώρευση λίπους. Οπως αναφέρεται σε άρθρο της το οποίο δημοσιεύθηκε το 2010 στην επιστημονική επιθεώρηση «Biochemical and Biophysical Research Communications» (τεύχος 398, σελίδες 74-78), υπάρχει μια φυτική ουσία που αναστέλλει την ενεργότητα του HIF-1 σε κύτταρα ηπατοκαρκινώματος. Αποτέλεσμα της αναστολής ήταν τα καρκινικά κύτταρα να μην μπορούν να επιβιώσουν σε συνθήκες υποξίας. Η ουσία αυτή ονομάζεται καμπφερόλη (kaempferol) και εντοπίζεται σε λαχανικά όπως η κάππαρη, το μπρόκολο, το πράσο και το σπανάκι.

Εχοντας διαπιστώσει την υπό όρους αντικαρκινική δράση της καμπφερόλης, οι έλληνες ερευνητές δοκίμασαν να τη χρησιμοποιήσουν και στην περίπτωση της έκτοπης συσσώρευσης λίπους. Διεπίστωσαν ότι η δράση της στην αναστολή του HIF-1 είχε όντως το αναμενόμενο αποτέλεσμα, κάτι που αυξάνει τις ελπίδες τους για την ανάπτυξη φαρμακευτικής αγωγής για το λιπώδες ήπαρ: «Η παρεμπόδιση της κυτταρικής "παχυσαρκίας" μέσω της χορήγησης ενός φυσικού φλαβονοειδούς μάς δίνει ελπίδες ότι τα αποτελέσματά μας θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων κατά των παθολογικών επιπτώσεων της παχυσαρκίας ή άλλων διαταραχών που προκαλούν μειωμένη οξυγόνωση» σημειώνει ο έλληνας ερευνητής.

Με δεδομένη τη φυτική προέλευση της καμπφερόλης δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί για έναν πιθανό θεραπευτικό ρόλο της διατροφής. Ο κ. Σίμος φάνηκε συγκρατημένος σε αυτό το θέμα: «Πολύς λόγος γίνεται για τις λεγόμενες υπερτροφές και φυσικά κανείς δεν αμφισβητεί την επίδραση της διατροφής στην υγεία μας. Πολύ περισσότερο μάλιστα σε ασθένειες, όπως το λιπώδες ήπαρ, που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί έναν πιθανό ρόλο της διατροφής στην πρόληψη της νόσου παρά στη θεραπεία της. Και πάλι, για να μιλήσουμε με βεβαιότητα θα απαιτηθούν επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες. Το σίγουρο πάντως είναι ότι μια ισορροπημένη διατροφή που περιέχει πολλές πηγές φλαβονοειδών όπως τα λαχανικά μόνο καλό μπορεί να κάνει».

ΛΙΠΩΔΕΣ ΗΠΑΡ
Μην αμελείτε την υπνική άπνοια!
Τα ευρήματα των ελλήνων επιστημόνων έρχονται να δώσουν απάντηση σε ένα ανοιχτό ερώτημα της ιατρικής κοινότητας: τη σχέση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας και του λιπώδους ήπατος.

Η αποφρακτική υπνική άπνοια είναι μια περίπλοκη νόσος η οποία χαρακτηρίζεται από απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών του αναπνευστικού συστήματος με αποτέλεσμα να παρατηρείται χρόνια υποξία. Καθώς δε αυτή συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου, οι ασθενείς υποφέρουν από συχνές διακοπές του. Και φυσικά ο κακός ύπνος έχει ως συνέπεια την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και αυτή με τη σειρά της επιδρά στην παραγωγικότητα αλλά και στο ευ ζην των ασθενών. Περιττό δε να πούμε ότι η χρονιότητα της νόσου δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και το λιπώδες ήπαρ.

Καθώς η αποφρακτική υπνική άπνοια εμφανίζεται σε πολύ μεγάλη συχνότητα μεταξύ παχύσαρκων ατόμων τα οποία συχνά πάσχουν και από λιπώδες ήπαρ, οι επιδημιολόγοι δεν ήταν βέβαιοι αν το λιπώδες ήπαρ και η υπνική άπνοια είχαν σχέση αιτίου-αιτιατού. Ωστόσο, υπήρχαν παρατηρήσεις, επιδημιολογικές και πειραματικές, που οδηγούσαν προς αυτή την κατεύθυνση. Ειδικότερα, είχε παρατηρηθεί ότι οι παχύσαρκοι που έπασχαν από υπνική άπνοια είχαν αυξημένες πιθανότητες να πάσχουν και από λιπώδες ήπαρ, σε σχέση με τους παχύσαρκους που δεν έπασχαν από υπνική άπνοια. Επιπροσθέτως, μελέτες σε ανθρώπους είχαν δείξει ότι η αποφρακτική υπνική άπνοια είχε επίδραση στην ηπατική λειτουργία με αύξηση της παραγωγής ηπατικών ενζύμων. Ακόμη περισσότερο, η θεραπεία της υπνικής άπνοιας επανέφερε τα ηπατικά ένζυμα σε κανονικά επίπεδα.

Αν και ισχυρές, οι παραπάνω ενδείξεις δεν αποτελούσαν απόδειξη ότι η υπνική άπνοια αποτελεί αιτία για την ανάπτυξη του λιπώδους ήπατος. Τα αποτελέσματα των ερευνητών του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας όμως λειτουργούν σαν τον κρίκο που μπορεί να συνδέσει τις δύο νοσηρές καταστάσεις. Ολα δείχνουν ότι η χρόνια υποξία στην οποία υποβάλλεται ο οργανισμός του ασθενούς που πάσχει από αποφρακτική υπνική άπνοια μπορεί να έχει ως συνέπεια την ανάπτυξη του λιπώδους ήπατος μέσω της ενεργοποίησης του μηχανισμού που διαλευκάνθηκε από τον κ. Σίμο και τους συνεργάτες του.

Ο χρόνος θα δείξει αν τα ευρήματα των ελλήνων επιστημόνων οδηγήσουν στην ανάπτυξη θεραπευτικής αντιμετώπισης για το λιπώδες ήπαρ που προκύπτει από την παχυσαρκία. Ωστόσο, το εύρημα αυτό καθεαυτό είναι σημαντικό για τη διαχείριση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας και των συνεπειών της. Η νόσος, η οποία δείχνει σαφή προτίμηση στους άνδρες, γίνεται συνήθως αντιληπτή από τις ατυχείς συγκοιμώμενες των ασθενών των οποίων ο ύπνος επίσης διακόπτεται τόσο από το ροχαλητό όσο και από τις έντονες αναπνοές που είναι αναγκασμένοι να παίρνουν οι ασθενείς. Για τη διάγνωση της νόσου απαιτείται η επίσκεψη σε ειδικά εξοπλισμένο ιατρείο ύπνου στο οποίο ο εξεταζόμενος καλείται να περάσει ολόκληρη τη νύχτα προκειμένου να καταγραφούν οι παράμετροι του ύπνου του.

Η νόσος αντιμετωπίζεται με τη βοήθεια ειδικών συσκευών οι οποίες εξασφαλίζουν ομαλή οξυγόνωση. Οπως όμως επισημαίνεται σε άρθρο βρετανών γιατρών το οποίο αφορά την αποφρακτική υπνική άπνοια και δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση World Journal of Gastroenterology (Σεπτ. 2010, τεύχος 16(34) σελ. 4.243-4.252), όσοι διαγιγνώσκονται με τη νόσο θα πρέπει να υποβάλλονται σε ενδελεχείς εξετάσεις του καρδιαγγειακού συστήματός τους (το οποίο προφανώς πλήττεται από την υποξία), αλλά και της ηπατικής λειτουργίας τους.

Αν η παραπάνω συμβουλή δινόταν στους γιατρούς που διαχειρίζονταν ασθενείς με αποφρακτική υπνική άπνοια πριν από την αποκάλυψη των ελλήνων επιστημόνων για τη σχέση της με το λιπώδες ήπαρ, αντιλαμβάνεται κανείς ότι σήμερα η διερεύνηση της υγείας του ήπατος όσων πάσχουν από τη νόσο είναι απολύτως απαραίτητη. Ομοίως απαραίτητη είναι βεβαίως και η αντιμετώπισή της.
----------------
(Πηγή: ΒΗΜΑ)