ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ: ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΣΗΜΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ, ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΝΗΜΗΣ 2017 - Του Γιάννη Μάγγου

ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΣΗΜΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΜΝΗΜΗΣ 2017

Αποφάσισα να περπατήσω για μία ακόμα φορά στα μέρη που πέρασε τις τελευταίες μέρες της ζωής του ο Άρης Βελουχιώτης και οι σύντροφοί του.

Μαζί μου για πρώτη φορά και ο γιός μου, Βασίλειος.

Ξεκινήσαμε από το Βόλο το Σάββατο 17 Ιουνίου 2017. Σύμφωνα με τις μετεωρολογικές προβλέψεις και τις πληροφορίες που είχαμε, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσούντας, χωριού του νομού Άρτας θα είχε βροχές και καταιγίδες.

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΤΡΙΚΑΛΑ

Αλλάζουμε σχέδιο, πάμε μια βόλτα στο όμορφο Περτούλι και επιστρέφουμε στα Τρίκαλα, για να παρακολουθήσουμε την εκδήλωση που οργάνωσε Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΡΙΚΑΛΙΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ στις Παλιές Φυλακές Τρικάλων και πιο συγκεκριμένα στο «Μουσείο Τσιτσάνη». Ήταν μία ενδιαφέρουσα εκδήλωση με τίτλο «Αμφισβητώντας παλιές και νέες Βάρκιζες» με ομιλίες, τραγούδια, ποίηση, αφιερωμένη στη μνήμη του Άρη Βελουχιώτη. (ΦΩΤΟ 2,3,4,5)

ΦΩΤΟ 2

ΦΩΤΟ 3

ΦΩΤΟ 4

ΦΩΤΟ 5

18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΠΟΛΥΝΕΡΙ (ΚΟΘΩΝΙ)

Μόλις τελείωσε η εκδήλωσε φεύγουμε και- μέσω Στουρναρέϊκων και Μοσχόφυτου- φθάνουμε περίπου στις 12.30 μ.μ. στο Πολυνέρι, όπου και κοιμηθήκαμε στον πρόναο της μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην είσοδο του χωριού.(ΦΩΤΟ 6)

ΦΩΤΟ 6

ΠΟΛΥΝΕΡΙ (ΚΟΘΩΝΙ) 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΒΑΓΓΕΛΗ ΓΚΟΝΕΖΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΛΕΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΑΡΗ

(Καταγραφή Γιάννης Μάγγος, 20 Ιουλίου 2002 στη Νέα Σκιώνη Χαλκιδικής.

Ο Βαγγέλης Γκονέζος ήταν δίπλα στον Άρη μέχρι και τη στιγμή του θανάτου του. Όσα κατά καιρούς είπε ή έγραψε γι΄αυτό το θέμα, δεν αμφισβητήθηκαν από κανένα).

«…Στις 13 Ιουνίου 1945 το βράδυ ξεκινάμε από το Κοθώνι το προκαθορισμένο δρομολόγιο: Μυρόφυλλο, Μεσούντα, γέφυρα Κοράκου, Άγραφα, Ρούμελη..Πίσω μας ακολουθούσαν οι διώκτες μας, στρατός και παρακρατικοί..»

ΕΝΕΔΡΑ ΣΤΟ ΧΟΙΡΟΛΑΚΚΟ

«…Θάταν η ώρα 11 μ.μ. περίπου όταν στην περιοχή Χοιρόλακκος, εκεί που κάνει καμπή το μονοπάτι προς το Μυρόφυλλο, δεχόμαστε αιφνιδιαστικά πυρά ενέδρας που (όπως μάθαμε αργότερα) είχαν στήσει μια ομάδα παρακρατικών με επικεφαλής έναν ονόματι Μουρελάτο αξιωματικό του στρατού..Στο σημείο αυτό κόβεται η φάλαγγα και ο Άρης μένει πίσω με 25 αντάρτες…Ο αρχηγός μας, ψύχραιμα όπως πάντα, παίρνει απόφαση να κατεβούμε από τη σάρα στον Άσπρο (Αχελώο) κι από εκεί να πάμε προς Μεσούντα…Μέρα να τη δεις τη σάρα και φοβάσαι, πως την κατεβήκαμε νύχτα;».

18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΚΑΤΑΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΑΡΑΣ ΣΤΟ ΧΟΙΡΟΛΑΚΚΟ

Φεύγουμε το πρωί από το Πολυνέρι και σε λίγη ώρα είμαστε στο αντέρεισμα του Χοιρόλακκου. Ο καιρός ευτυχώς είναι καλός. Αμέσως επιχειρούμε κατάβαση στο ποτάμι από την ίδια σάρα. Για μένα είναι η δεύτερη φορά που κατεβαίνω, η πρώτη ήταν τον Ιούνιο του 2013. Σε πιάνει δέος ατενίζοντας το βάθος… Θυμηθήκαμε τα λόγια του Γκονέζου. Ήμασταν όμως αποφασισμένοι κι αυτό μας κράτησε ψύχραιμους μέχρι κάτω. Απαιτείται οπωσδήποτε ορειβατική εμπειρία, διότι είναι αρκετά τα επικίνδυνα σημεία μέσα στους γκρεμούς της σάρας… (ΦΩΤΟ 7,8)

ΦΩΤΟ 7

ΦΩΤΟ 8

Συνολική απόσταση με τους ελιγμούς για να βρίσκουμε διεξόδους μέσα στους γκρεμούς, 1500 μέτρα. Χρόνος κατάβασης 3.45΄. Μέγιστη κλίση 64%, μέση κλίση 51%!!! Στεκόμαστε για λίγο στο ποτάμι, προσπαθώντας να φανταστούμε πως κατεβήκαν νύχτα και πως πέρασαν από το ποτάμι απέναντι, πιασμένοι ο ένας από το λουρί του άλλου …

Επιστρέφουμε από ένα μισόκλειστο μονοπάτι που είχα εντοπίσει την προηγούμενη φορά. Κόβοντας θάμνους και πουρνάρια με το κλαδευτήρι που είχαμε μαζί μας, κατορθώσαμε να βγούμε στο μικρό οικισμό Μιλογόζι κι από εκεί στο Χοιρόλακκο…(ΦΩΤΟ 9,10,11)

ΦΩΤΟ 9

ΦΩΤΟ 10

ΦΩΤΟ 11

14 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΚΡΥΜΜΕΝΟΙ ΟΛΗ ΜΕΡΑ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΠΟΤΑΜΙ

Τα χαράματα οι αντάρτες αφού διάβηκαν το ποτάμι προς την πλευρά της Μεσούντας, παρέμειναν όλη την ημέρα κρυμμένοι στα πυκνά δένδρα και τους θάμνους της όχθης, διότι όπως είπε ο Γκονέζος: «αν μας αντιλαμβάνονταν από απέναντι, ήταν τόσο δύσκολη η θέση μας, που και με ένα όπλο θα μπορούσαν να μας κρατήσουν καθηλωμένους..».

14 ΙΟΥΝΙΟΥ ΒΡΑΔΥ-ΞΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945

ΦΩΤΟ 12

«…Όταν νύχτωσε κινηθήκαμε προς την κατεύθυνση της Μεσούντας. Ταλαιπωρηθήκαμε όλη τη νύχτα στους πυκνούς θάμνους και τους γκρεμούς μη μπορώντας να βρούμε το μονοπάτι..Χρειάστηκαν 10 ώρες για να διανύσουμε μία απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων. Το πρωί στις 15 Ιουνίου 1945 φθάσαμε στην περιοχή Αντές, στο ύψωμα Κερασιά που βρίσκεται ανατολικά της Μεσούντας και δυτικά της χαράδρας του Φάγγου. Δυστυχώς όπως αντιληφτήκαμε ήμασταν κυκλωμένοι από παντού…». (ΦΩΤΟ 12)

15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΣΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΝΤΕΣ

Από την άλλη πλευρά του ποταμιού, στο Μιλογόζι, κατέφθασαν οι παρακρατικοί του Μόκα από τα Άγραφα, καθώς και στρατός.

Πιο πάνω από τον Αντέ, κατεβαίνουν το βουνό και τους πλησιάζουν σιγά-σιγά οι παρακρατικοί της ομάδας του Βόιδαρου, οι οποίοι κατά το απόγευμα, αφού εξουδετέρωσαν τους σκοπούς, άνοιξαν πυρά κατά των ανταρτών του Άρη..

15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΞΑΝΑ ΠΙΣΩ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ

«…Ο Άρης ψύχραιμα δίνει εντολές και καθορίζει σημείο συγκέντρωσης το ποτάμι. Κατηφορίζουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε, για να αποφύγουμε τα πυρά του εχθρού. Το μέρος είναι απότομο, δύσβατο και βραχώδες. Οι υπόλοιποι της ομάδας μας θα είχαν φτάσει στο ποτάμι, όταν ο Άρης, ο Τζαβέλας, εγώ, ο γέρο Κόζιακας και ο Λέων, ήμασταν ακόμα ψηλά. Αιτία της αργοπορίας μας ήταν ότι εκεί που είναι μια σάρα ο Άρης έπεσε και χτύπησε…»

(ΦΩΤΟ 13, 14 , 15,16))

ΦΩΤΟ 13

ΦΩΤΟ 14

ΦΩΤΟ 15

ΦΩΤΟ 16

ΣΤΟ ΦΑΓΓΟ

«Βοηθώντας τον αρχηγό μας, κατεβήκαμε μέσα στη χαράδρα του Φάγγου, κάτω από το ύψωμα Μούλκες..».

Σ΄αυτό το μέρος υπάρχει ένας μικρός καταρράκτης και από κάτω σχηματίζονται δύο μικρές βάθρες. Προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι παρόλο που είχαν περάσει 57 χρόνια, οι περιγραφές του Γκονέζου ήταν επακριβείς.

«…Η ώρα θα ήταν 9 μ.μ. Από την πλευρά του Μυρόφυλλου ένα εχθρικό πολυβόλο χτυπούσε κατ΄άξονα τη ρεματιά. Μπροστά μας σκοτώνεται ο γέρο Κόζιακας και πέφτει μέσα στη λιμνούλα. Μετά από λίγο τραυματίζεται ο Λέων στο πρόσωπο. Ο Άρης στέκονταν δίπλα σε κάπως απυρόβλητο μέρος. Ο Τζαβέλας ήταν πιο κάτω και προσπαθούσε να βρει τρόπο να κατέβουν προς τον Αχελώο…».

Να σημειώσουμε ότι η χαράδρα του Φάγγου είναι γεμάτη μικρούς καταρράκτες και αδιάβατους γκρεμούς, όπως διαπιστώνει όποιος επισκέπτεται την περιοχή

15 ΙΟΥΝΙΟΥ 1945 ΤΟ ΒΡΑΔΥ. ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΑΓΓΟ

«…Σε μια στιγμή ακούμε τον Άρη να μας λέει: Έζησα 42 χρόνια και καλά και άσχημα. Κοιτάξτε εσείς τι θα κάνετε τώρα. Αμέσως βγάζει το πιστόλι του και αυτοκτονεί μπροστά μας, με μια σφαίρα στο κεφάλι, χωρίς να προλάβουμε να αντιδράσουμε…»……….(ΦΩΤΟ 17,18)

ΦΩΤΟ 17

ΦΩΤΟ 18

Ο Γκονέζος με το Λέοντα προχωρούν λίγο πιο κάτω βρίσκουν τον Τζαβέλα και του ανακοινώνουν την αυτοκτονία του Άρη. Μόλις επέστρεψαν στον νεκρό αρχηγό τους, ο Τζαβέλας πάει κοντά, βγάζει μια χειροβομβίδα, τους λέει να απομακρυνθούν, την απασφαλίζει και αυτοκτονεί πέφτοντας δίπλα του.

(ΦΩΤΟ 19,20)

ΦΩΤΟ 19

ΦΩΤΟ 20

ΓΚΟΝΕΖΟΣ ΚΑΙ ΛΕΩΝ, 52 ΩΡΕΣ ΚΡΥΜΜΕΝΟΙ ΣΕ ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ

Τώρα ο Γκονέζος με το Λέοντα, μη βρίσκοντας προς τα κάτω διέξοδο για να κατέβουν στον Αχελώο, γυρίζουν προς τα πάνω και περνούν ανάμεσα από τους νεκρούς συντρόφους τους.

Ο Άρης και ο Τζαβέλας ήσαν πεσμένοι, σχεδόν αγκαλιασμένοι, στο δεξιό μέρος της ρεματιάς και ο γέρο Κόζιακας μέσα στο νερό.

ΦΩΤΟ 21

Προσπερνούν και σκαρφαλώνουν προς τα πάνω μέσα στη χαράδρα. «Σε μικρή απόσταση συναντήσαμε δύο πέτρες ενωμένες που πάνω τους κυλούσε το λίγο νερό της ρεματιάς και κάτω είχαν ένα άνοιγμα που χωρούσε δύο έως τρία άτομα…». Μπήκαν αμέσως μέσα. Την επόμενη μέρα 16-6-1945 νωρίς το πρωί, πέρασαν προς τα κάτω, στο ένα μέτρο δίπλα τους, μία ομάδα παρακρατικών, χωρίς να τους δούνε.(ΦΩΤΟ 21)

Ο Γκονέζος είχε την ψυχραιμία μάλιστα να τους μετρήσει και να βρει ότι ήταν 33. Ύστερα από αρκετή ώρα ξαναπέρασαν προς τα πάνω.

Ο Γκονέζος με το Λέοντα έμειναν εκεί στην τρύπα, κρυμμένοι για 52 ώρες!!!

Στις 17 Ιουνίου 1945 μόλις πήρε να νυχτώνει βγήκαν και προχώρησαν προς τους νεκρούς:

«…Φθάνοντας εκεί αντικρίσαμε ένα τρομερό θέαμα. Τον Άρη, του πήραν τη στολή και τον οπλισμό του, του κόψανε το κεφάλι, τα χέρια από τους ώμους και τα πόδια από τα γόνατα και κάτω. Τον Τζαβέλα, του κόψανε το κεφάλι και δεξί χέρι. Ήταν ένα φρικιαστικό θέαμα…Με τα μάτια γεμάτα δάκρυα, αποχαιρετήσαμε για τελευταία φορά τον αρχηγό μας και τους άλλους συντρόφους και φύγαμε...».

Αφού ταλαιπωρήθηκαν αρκετά, τελικά κατάφεραν να φτάσουν στο ποτάμι και βγήκαν κολυμπώντας απέναντι. Από εκεί ο μεν Λέοντας επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Σπερχειάδα, όπου και συνελήφθη. Είναι γνωστό ότι στο δικαστήριο που έγινε στη Λάρισα, για να γλυτώσει τη ζωή του, κατέθεσε ένα σωρό «βρωμιές» εις βάρος του Άρη.

Ο Γκονέζος πήγε πρώτα στους Μελισσουργούς Άρτας, στο χωριό του, από εκεί στη Γιουγκοσλαβία, στο Μπούλκες. Πήρε μέρος στον Εμφύλιο και μετά τη λήξη του βρέθηκε στην Τασκένδη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976. Πέθανε το 2003.

18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΕΣΟΥΝΤΑ ΑΡΤΑΣ

ΣΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΓΑΛΑΖΟΥΛΑ

ΦΩΤΟ 22

Από το Χοιρόλακκο, έχοντας αριστερά μας τον Αχελώο ποταμό και τη χαράδρα του Φάγγου, περνάμε το Μυρόφυλλο, κατηφορίζουμε προς το ποτάμι, φτάνουμε στη Μεσούντα και σταματάμε στο καφενείο του Νικήτα Γαλαζούλα, που τον γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια. Όλη η οικογένεια μας υποδέχτηκε με χαρά, μαζί και τα 5 μικρά εγγόνια του, όλα παιδιά του γιού του Νίκου. Αφού φάγαμε καθίσαμε και με τους υπόλοιπους θαμώνες στην αυλή του καφενείου. Η κουβέντα που ακολούθησε ήταν ευχάριστη και με έντονα πολιτική χροιά για τα προβλήματα που περνάει ο τόπος. Η συζήτηση φυσιολογικά κατέληξε στον Άρη Βελουχιώτη, στις συνθήκες του θανάτου του, στο γεγονός ότι τα κεφάλια τους τα φέραν πρώτα στη Μεσούντα, κυρίως όμως στο κατά πόσο είναι επίκαιρες οι ιδέες του σήμερα.(ΦΩΤΟ 22)

19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΣΤΟΝ ΑΧΕΛΩΟ

Ο καιρός είναι καλός. Στις 8 το πρωί κατηφορίζουμε για τον οικισμό Στενό όπου και αφήσαμε το αυτοκίνητο. Η πεζοπορία μας προς το Φάγγο , γίνεται από το μοναδικό μονοπάτι το οποίο προχωράει κατά μήκος του Αχελώου. Σε αρκετά σημεία είναι σκαμμένο πάνω στους απότομους βράχους και γκρεμούς που ορθώνονται κατά μήκος του ποταμιού. Σε αρκετά σημεία έχουν τοποθετηθεί συρματόσχοινα και έτσι η διαδρομή είναι ασφαλής ακόμα και για αυτούς που δεν έχουν ορειβατική εμπειρία. Σύντομα φθάνουμε εκεί που η χαράδρα του Φάγγου «συναντά» τον Αχελώο. Κατεβαίνουμε στο ποτάμι στο μέρος όπου στις 14 Ιουνίου 1945 ο Άρης και οι αντάρτες του παρέμειναν κρυμμένοι όλη την ημέρα. Απέναντι ανατολικά η σάρα του Χοιρόλακκου. Δίπλα μας κυλάει ο μυθικός Αχελώος μουρμουρίζοντας ασταμάτητα….(ΦΩΤΟ 23,24)

ΦΩΤΟ 23

ΦΩΤΟ 24

ΣΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ ΣΗΜΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΑΡΗ

«Στη ράχη του Μυρόφυλλου

στο ρέμα της Μεσούντας

λίγα λουλούδια μάζεψα

και πάω να προσκυνήσω

το σταυραϊτό της λευτεριάς

τον Άρη Βελουχιώτη»

(από λαϊκό μοιρολόϊ)( ΦΩΤΟ 25)

ΦΩΤΟ 25

Συνεχίζουμε την πορεία μας κι ανεβαίνουμε με δυσκολία μέσα από τη χαράδρα του Φάγγου μέχρι το σημείο όπου το 2005 η οικογένειά του καθώς και συναγωνιστές του, τοποθέτησαν μία αναμνηστική πλακέτα. Τώρα στη θέση της υπάρχουν τρείς άλλες που κατά καιρούς έχουν τοποθετήσει σύλλογοι και οργανώσεις. Εδώ όμως δεν είναι το πραγματικό σημείο θανάτου του Άρη. Συνεχίζουμε προς το ακριβές σημείο. Όχι όμως μέσα από τη χαράδρα του Φάγγου. Αυτό είναι αδύνατο. Ανεβαίνουμε παράλληλα από τη δυτική πλευρά της χαράδρας, προχωρώντας μέσα από πυκνή βλάστηση και απότομα μέρη. Το κλαδευτήρι πάλι έκανε καλή δουλειά. Περνάμε μέσα από τη σάρα όπου ο Άρης είχε πέσει και χτυπήσει σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γκονέζου. Κουραστήκαμε αρκετά, αλλά γνωρίζοντας την τοποθεσία από παλιότερες επισκέψεις, δεν μπερδευτήκαμε κι έτσι προσεγγίσαμε μετά από (ΦΩΤΟ 26,27)

ΦΩΤΟ 26

ΦΩΤΟ 27

αρκετή ώρα το ακριβές σημείο θανάτου του Άρη Βελουχιώτη και των συντρόφων του. Η τοποθεσία είναι όπως ακριβώς την περιγράφει ο Βαγγέλης Γκονέζος στην αφήγησή του. Παλιότερα αρκετοί κάτοικοι της Μεσούντας μου επιβεβαίωσαν ότι αυτό είναι το σημείο, μάλιστα ο Αποστόλης Σιώτας ο οποίος είχε τα ζώα του κοντά σ΄αυτή την περιοχή, με οδήγησε ο ίδιος στο σημείο πριν από 14 χρόνια.

Καθόμαστε αρκετή ώρα σκεφτικοί κι αμίλητοι. Μπροστά μας, ο καταρράκτης με τις δύο λιμνούλες. Στη μία είχε πέσει μέσα νεκρός ο γέρο Κόζιακας. Δίπλα ορθώνεται ο βράχος που στη βάση του έδωσαν τέλος στη ζωή τους ο Άρης κι ο Τζαβέλας, κυνηγημένοι από θεούς και δαίμονες…

Άραγε οι ιδέες του Άρη είναι επίκαιρες ή τις πήρε το ποτάμι;

ΒΟΛΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 

Γιάννης Μάγγος
danimag55@gmail.com

Από την παρουσίαση του βιβλίου «ΟΛΑ ΓΙΑ ΚΑΛΟ» του Γιάννη Μακριδάκη στον Βόλο

                     

  Γράφει η Λουΐζα Σολομών

Η άφιξη ενός συγγραφέα που διαβάζεις, που σου αρέσει, που είναι αναγνωρίσιμος δημιουργεί πάντα μια προσμονή και μια ανησυχία... Τον περιμέναμε το Γιάννη στο Βόλο. Είναι που μας αρέσουν τα βιβλία του, είναι που η γραφή του συνάδει με τη στάση ζωής του. Και ήρθε ζεστός, φιλικός, κάπως αμήχανος. Και όταν ενώνεται η αμηχανία αναγνώστη - δημιουργού, αρχίζει να υφαίνεται οικειότητα και ταύτιση. Και ό,τι προέκυψε ήταν μια μαγικά φιλική και ενδιαφέρουσα βραδιά.

Ήταν μια από τις καλύτερες παρουσιάσεις που έχω δει. Ένας από τους λόγους ήταν αυτή ακριβώς η οικειότητα, η αμεσότητα και το ζεστό κλίμα που δημιούργησε η συνομιλία μεταξύ αναγνωστών και συγγραφέα. Ουσιαστικές, μεστές οι παρατηρήσεις, ανθρώπινη επικοινωνιακή η ατμόσφαιρα.

Ο  Αποστόλης Μωραϊτόπουλος* πόσο αυθόρμητα συγκινητικά απάντησε "ναι" στην πρόσκληση-πρόκληση του Γιάννη Μακριδάκη να μη μιλάει από κάτω, αλλά να του κάνει παρέα δίπλα του! Ανέβηκε με συστολή και όμως ήταν βαθύς γνώστης του έργου και θα τον ζήλευαν προετοιμασμένοι για την περίσταση ομιλητές. Με συγκίνησε αυτή η συνομιλία , αυθόρμητη , ανθρώπινα αμήχανη, ισότιμη. Με την ίδια απροετοίμαστη οικειότητα ανέβηκε στο βήμα με τις διστακτικές και καίριες παρατηρήσεις της η δασκάλα μου στο Γαλλικό Ινστιτούτο (που φοβάμαι μη μεταφέρω λάθος το όνομά της μετά από τόσα χρόνια), και ο πάντα εύστοχος και απολαυστικός Θωμάς Κοροβίνης. Ένιωθα δίπλα μου τον  ετοιμόλογο ομιλητή Κώστα Καλημέρη να θέλει να πάρει μέρος στην κουβέντα και να μην τον αφήνει η αφωνία, που τον ταλαιπωρούσε εκείνη την ημέρα. Ήταν η παρέα που τον ακολούθησε από την έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης και που αποδεικνύει ότι τους  ανθρώπους τους δένει η εκτίμηση, η αγάπη και η ανταλλαγή, απόψεων και συναισθημάτων. Να είστε καλά, ήταν πολύ όμορφη βραδιά. 

Δε θέλω να μιλήσω για το ίδιο το βιβλίο και τη συγγραφική ικανότητα του Γιάννη , το έκαναν πολύ καλύτερα άλλοι. Θέλω , όμως, να επισημάνω ότι τα θέματα που αγγίζει είναι αυτά που τον καίνε , που μας καίνε, που ανάμεσα στα άλλα εμπεριέχουν λυτρωτική για τον αναγνώστη κοινωνική ευαισθησία . Ένας άξονας του τελευταίου του βιβλίου είναι οι πρόσφυγες της σύγχρονης Χίου, στη φιλοξενία των οποίων συνέβαλε  ενεργά ο Γιάννης Μακριδάκης. Και αυτό το βιβλίο , λοιπόν , πέρα από τις λογοτεχνικές αρετές , μας θυμίζει  ακόμη ότι οι όμορφες ρηξικέλευθες ή παραδοσιακές θεωρίες μπορούν ήσυχα κι απλά να γίνονται πράξη.

*Αποστόλης Μωραϊτόπουλος:

«Χθες ήταν ο Μακριδάκης στον Βόλο για το καινούργιο του βιβλίο.
Τον βρήκα έξω, τον θερμοχαιρέτησα και του είπα ότι το διάβασα και μ' άρεσε πολύ.
Με πρότεινε αμέσως να το προλογίσω! Αυθόρμητα το δέχθηκα. Οποία τιμή... Μετά κρύος ιδρώτας. Έτρεμα. Η Αριστέα μου αναστατωμένη κι αυτή μου υπαγόρευε ...σκονάκια από την πίσω σελίδα. Τελικά όλα πήγαν καλά, ΟΛΑ ΓΙΑ ΚΑΛΌ! Σ' ευχαριστώ Γιάννη.»
(από ανάρτηση στο Facebook)

Τα πλήρη αποτελέσματα του Ερωτηματολογίου (μεταξύ Facebook φίλων)

1. Δείτε το ερωτηματολόγιο και το σκεπτικό εδώ.
2. Δείτε αναλυτικά το ιστορικό και αποτελέσματα των 3 πρώτων ερωτήσεων εδώ.
3. Ακολουθούν οι πλήρης πίνακες με τα αποτελέσματα όλων των (6) ερωτήσεων παρακάτω, χωρίς επιπλέον σχολιασμό.

 ****************

****************

2.) 1ο Ερωτηματολόγιο - Αποτελέσματα των 3 πρώτων ερωτήσεων

(Δείτε το ερωτηματολόγιο κια το σκεπτικό εδώ.)

Το ιστορικό των καλεσμάτων:

• Το ερωτηματολόγιο ξεκίνησε με μια ανάρτηση την περασμένη Τετάρτη 16/11 στις 7:24μ.μ.
• Ως την Πέμπτη στις 9:25 το πρωί που κάνω 2ο κάλεσμα, έχουν συμπληρωθεί μόλις 22 ερωτηματολόγια!
• Ως το μεσημέρι του Σαββάτου στις 12:57 έχουν συμπληρωθεί άλλα 7 σύνολο 29 ερωτηματολόγια, οπότε προ του κινδύνου μέχρι την Κυριακή το μεσημέρι που θα έκλεινε το σύστημα αναγκάστηκα να κάνω αυτή την τελευταία δραματική έκκληση:

-----------

ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΤΑΡΑΤΕΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ

☻Όσοι/ες νομίζουν ότι με το να συμμετέχουν με κα'να λαικ ή με κάποιο σχολιασμό στα κοινωνικά δίκτυα και ιδίως στο φβ, κάνουν το επαναστατικό τους καθήκον, περιμένοντας ν'αλλάξει η κωλοκατάσταση, είναι βαθιά γελασμένοι.
☻Όσοι/ες περιμένουν μόνο από τα υπάρχοντα κόμματα με εκλογές να βάλουν φραγμό στην επέλαση μιας νέας στυγνής ακροδεξιάς αλα Τραμπ ή Κούλη ή στο σταμάτημα κάποιων κεντροαριστερών σαλτιμπάγκων αλλά Τσίπρα, είναι βαθιά νυχτωμένοι.
☻Όσοι (ακόμα) δεν βλέπουν ότι το εγκληματικό φασισταριό της ΧΑ, -με την ανοχή (ή ίσως και με έμμεση παρότρυνση) της ψευτοαριστεράς που κυβερνά και θολώνει το τοπίο- δρά ήδη στα νησιά και ειδικά στη Χίο δημιουργώντας τετελεσμένα εις βάρος των μεταναστών, χωρίς να κουνιέται φύλλο από τις αρχές, τότε αυτή μας την αβλεψία θα την πληρώσουμε κάποια στιγμή πολύ ακριβά.

►Η μόνη προοπτική που έχουμε είναι να βρούμε ΝΕΕΣ ΔΟΜΕΣ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ μαζί αλλά και έξω από κόμματα, μα προπάντων να ΣΥΖΗΤΉΣΟΥΜΕ ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΩΠΙΔΕΣ και να ΓΝΩΡΙΣΤΟΥΜΕ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ!
Η σημερινή τεχνολογία μας περέχει δωρεάν και εύκολα τη δυνατότητα αυτή.
Με τον τρόπο αυτό γνώρισα (και με εικόνα) κάποιους φίλους και ειδικά τον φίλο και βολιώτη οδοντίατρο και ενεργό πολίτη, Jo Di -αν και εδώ και χρόνια βρίσκεται στην Ολλανδία και συγκεκριμένα στη Χάγη!
Παρακινούμενος απ'αυτόν σκέφτηκα να κάνουμε κάτι καινούργιο εδώ μεταξύ των φίλων του φβ:
►-την διενέργεια ερωτηματολογίων - δημοσκοπήσεων για διάφορα θέμαατα και
►-βολιδοσκόπηση μεταξύ μας αν θέλουμε να κάνουμε μια πρώτη προσπάθεια για WEBTV στο φ/β !

Για το λόγο αυτό και όχι μόνο θέλησα να σας ρωτήσω με το ερωτηματολόγιο που τρέχει από την Τετάρτη, αλλά προφανώς με γράφετε κανονικά στα π@π@ρια σας...
Ευχαριστώ πολύ γι'αυτό, ξέρω είμαι αιθεροβάμων, αλλά τόσο πάλι να κάνω κάτι μόνος μου, ενώ δεν υπάρχει απήχηση, ε πάλι όχι.
Δείτε το ερωτηματολόγιο και σχολιάστε το αρνητικά, πείτε μου πόσο ηλίθια διατυπωμένες είναι οι ερωτήσεις, κάνετε κάτι επιτέλους...
Κρίμα που δεν υπάρχει κουμπί στο φβ που να λέει απλά "το διάβασα (το ποστ)"... Θα κάνω αίτημα στο facebook...

--------------

• Και ω του θαύματος, σε μία ώρα -όση ώρα έτρωγα για μεσημέρι- τα 29 έγιναν 59 και την Κυριακή στις 10:00 το πρωί είχαν ξεπεράσει τα 150 !!! Ομολογώ ότι έμεινα έκπληκτος για το πόσο σημασία έχει να χρησιμοποιήσεις τα σωστά λόγια, τη σωστή στιγμή, για να προωθήσεις ένα αίτημα... Αυτό μπορώ να πω σήμερα μόνο, δεν βρίσκω άλλη εξήγηση...

******

Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου

Από την στιγμή που βαθεύτηκε σχετική είδηση για τον φασίστα υιό Πλεύρη, οι χαρακτηρισμοί "Ψόφος"  έπεφταν βροχή και στο φβ αλλά κυρίως στο Τουίτερ, και βέβαια υπήρχε κι ο ανάλογος αντίλογος με καταδίκη τέτοιων χαρακτηρισμών. Κάτι παρόμοιο συνέβη όπως είναι φυσικό και με κάποιους φίλους/ες μου στο φβ, γι'αυτό και θεώρησα ότι μια τέτοια ερώτηση ήταν ιδιαίτερα επίκαιρη και άξια διερεύνησης. Με βάση μια βαθμολογία για το πόσο υιοθετεί κάποιος τον όρο με το 1= "Καθόλου" έως το 10=το υιοθετώ "πολύ", το αποτέλεσμα είναι νομίζω συντριπτικά υπέρ του "Καθόλου" 59,94%, στο οποίο πρέπει νομίζω να προσθέσουμε και τα επιμέρους ποσοστά από τα νούμερα 2-5, σύνολο 73,85% "καθόλου" έως λίγο καθόλου, έναντι 26,15 "πολύ" έως λίγο πολύ (βαθμοί 6-10), [δείτε αναλυτικά φωτογραφία στην αρχή].

Την Τετάρτη παραμονή της 17 Νοέμβρη, θεώρησα πολύ επίκαιρη την ερώτηση αυτή. Το αποτέλεσμα ξαφνιάζει, σχεδόν οι μισοί φίλοι/ες του δείγματος το 40,52% πήγαν ή θα πήγαιναν στην διαδήλωση.

Η ερώτηση αυτή, όπως προανέφερα στο σκεπτικό ήταν μια -κάποια- προσπάθεια στάθμισης του δείγματος (δείτε περισσότερα εδώ). Εάν θυμάμαι καλά αυτή στιγμή το δηλωμένο ποσοστό ανεργίας κυμαίνεται στο 20%, Στο -εντελώς τυχαίο- δείγμα μας είναι 16,99% !. Εδώ πρέπει ίσως να προστεθεί κάποιο ποσοστό από το "Άλλο" που το εκλαμβάνω ως άρνηση απάντησης, ή "είμαι οικοκυρά" ή "δεν απαντώ" κλπ. Κοντολογίς ακόμη και με το γυμνό 16,99% είμαστε πολύ κοντά στην πραγματικότητα, άρα το δείγμα θεωρείται αρκούντως σταθμισμένο. Άξιο αναφοράς νομίζω είναι το εύρημα ότι ένα 7,19% δλδ. 11 στα 153 άτομα, δουλεύουν μόνο μερικές μέρες το μήνα -προφανώς χωρίς ασφάλεια και αδήλωτα-, όπως και πως ένα 3,27% δουλεύει μερική εργασία με 4ωρα.

1.) 1ο Ερωτηματολόγιο -Το σκεπτικό και τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν

Η χρήση των ελεύθερων κοινωνικών δικτύων και άλλων ελεύθερων διαδικτυακών εργαλείων, παρά τα διάφορα μικροπροβλήματα που παρουσιάζουν, παρέχουν εδώ και μια δεκαετία περίπου, πρώτη φορά την δυνατότητα στον καθένα, από το σπίτι του, χωρίς να'χει τίποτα παραπάνω παρά μόνο μια απλή σύνδεση διαδικτύου με κόστος της τάξης των 20-30 € μηνιαίως, να δημοσιοποιεί ελεύθερα τις απόψεις του, να έχει το δικό του προσωπικό μπλογκ, να γίνει ο ίδιος εκδότης των βιβλίων του, να συμμετέχει σε ανοικτές ή κλειστές ομάδες διαδικτυακών συζητήσεων, να κοινοποιεί εικόνες και βίντεο και τέλος να μπορεί να κάνει το δικό του ράδιο ή ακόμη τη δική του τηλεόραση (WEBTV). 

Όλα αυτά, πριν μόλις 50 χρόνια όχι μόνο θα ήταν απολύτως παράλογα, αλλά και εντελώς ανέφικτα. Από παλιά θεωρώ ότι όλα αυτά αποτελούν μια σχεδόν επαναστατική κατάκτηση όλων των κοινωνικών τάξεων, που πρώτη φορά δίνεται μέσω του διαδικτύου η δημοκρατική και άμεση δυνατότητα να συμμετέχουν όλοι ανεξαιρέτως (κοινωνικής τάξης) στο κοινωνικό γίγνεσθαι. (Άμεση Δημοκρατία?).

Τώρα προστέθηκε και η δυνατότητα να δημιουργείς ελεύθερα και τις δικές σου δημοσκοπήσεις μέσω ερωτηματολογίων που ο καθένας μόνος του και εντελώς ανέξοδα επινοεί και μέσω των κοινωνικών δικτύων που συμμετέχει με δική του ευθύνη πραγματοποιεί.

Παίρνοντας λοιπόν αφορμή από παρόμοιες προσπάθειες που και στο πρόσφατο παρελθόν έχει πραγματοποιήσει ο φίλος μου JoDi, τόλμησα κι εγώ να κάνω μιαν αρχή με το παραπάνω ερωτηματολόγιο. 

Το σκεπτικό μου ήταν το εξής: 

• Όσο το δυνατόν λιγότερες ερωτήσεις, καθαρά διατυπωμένες,
• Επιλογή κοινού μόνο από ένα κοινωνικό δίκτυο: το Facebook,
• Το εγχείρημα θα το θεωρούσα επιτυχημένο, άρα και άξιο να δημοσιευτούν τα αποτελέσματα αν το πλήθος των απαντήσεων ήταν τουλάχιστον το 1/5 του 10% των φίλων μου στο Facebook και εξηγώ: (υποκειμενικά) έχω διαπιστώσει πως συνήθως ένα 5-10% των φίλων στο φβ είναι σε καθημερινή βάση ενεργό δλδ. αν έχω 2800 φίλους, ένα 2% = 56 έως -το πολύ- ένα 10% = 280 φίλοι/ες είναι ενεργοί! Άρα περίμενα τουλάχιστον 56 απαντήσεις για να είμαι ικανοποιημένος. [Σημείωση: θα'ταν πολύ χρήσιμη να υπήρχε ένα εργαλείο, μια εφαρμογή που να μπορεί να μετράει τους κατά μέσον όρο ενεργούς χρήστες - φίλους!],
• Επιλογή επίκαιρων ερωτήσεων (ερωτήσεις 1 και 2) και συνδυασμός με ερωτήσεις για μελλοντικά σχέδια WEBTV (ερωτήσεις 4,5 και 6),
• Επιλογή της ερώτησης 3 για κάποια προσπάθεια στάθμισης του δείγματος: όπως θα δείτε αναλυτικά παρακάτω ένα 17% δηλώνει άνεργος, ενώ το κανονικό σημερινό ποσοστό είναι γύρω στο 20%, άρα το -εντελώς- τυχαίο δείγμα που απάντησε είναι αρκούντως σταθμισμένο: είναι 17% προς 20%, αν ήταν π.χ. 40% προς 20% θα'ταν εντελώς "αστάθμητο".

Το εργαλείο μου ήταν το εξής:

• Είναι το free πρόγραμμα (δείτε φωτο) https://www.murvey.com : μπορείτε άμεσα να το χρησιμοποιήσετε, πατώντας στο λινκ που σας έδωσα. Θα χρειαστείτε μόνο ή ένα gmail mail ή Facebook σύνδεση για να το χρησιμοποιήσετε! Το σημαντικό είναι ότι εδώ τα πάντα γίνονται στην online και στην ίδια σελίδα, φοβερά εύχρηστο σε 15-30 λεπτά το παίζετε στα δάκτυλά σας!
• Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και το Google Forms, μόνο που νομίζω δεν είναι τόσο εύχρηστο.

Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι πρώτον προσωπικά -αν το κρίνω χρήσιμο και σκόπιμο- θα ξανακάνω παρόμοιες προσπάθειες -ίσως πιο καλοσχεδιασμένες-, μα εκείνο που επιθυμώ περισσότερο είναι να παρακινήσω κι άλλους φίλους/ες να τολμήσουν να κάνουν το ίδιο, Είναι πανεύκολο, διδακτικό και επεκτάσιμο. Εννοείται ότι είμαι πάντα πρόθυμος να βοηθήσω σε οποιοδήποτε πρόβλημα ή απορία έχετε σχετικά.

Πώς η ανταγωνιστικότητα έγινε, χωρίς να αμφισβητηθεί, μία από τις μεγάλες αρετές της σύγχρονης κουλτούρας

Η διευρυνόμενη οικονομική ανισότητα είναι το ακαδημαϊκό θέμα της μόδας, όμως η τάση της αυξανόμενης απόκλισης πλούτου και εισοδήματος υπάρχει εδώ και αρκετές δεκαετίες. Πώς η κλιμακούμενη ανισότητα πετυχαίνει να είναι ελκυστική για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;

Τα χρόνια μετά την τραπεζική κατάρρευση του 2008 άρχισε μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το μοντέλο του καπιταλισμού μας δεν δημιουργεί απλώς όλο και μεγαλύτερη ανισότητα, αλλά εξουσιάζεται από τα συμφέροντα μιας μικρής μειοψηφίας του πληθυσμού. Η περίοδος μετά την κρίση γέννησε τη δική της κοινωνιολογική κατηγορία -το 1%- και πρόσφατα απέδωσε το πρώτο, σχετιζόμενο με αυτή, μεγάλο έργο οικονομικής θεωρίας, το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα του Τομά Πικετί, ένα βιβλίο αφιερωμένο στην κατανόηση του γιατί η ανισότητα συνεχίζει να μεγαλώνει.

Αυτό που προκαλεί περισσότερο θυμό αυτήν τη στιγμή δεν είναι η ανισότητα, που στο κάτω κάτω μεγαλώνει στη Βρετανία από το 1979, αλλά η αίσθηση ότι το οικονομικό παιχνίδι είναι στημένο. Αν αφήσουμε το θυμό κατά μέρος για λίγο, τίθενται δύο ερωτήματα για όσους ενδιαφέρονται για την κοινωνιολογική ερμηνεία της νομιμοποίησης. Πρώτον, πώς η αυξανόμενη ανισότητα κατάφερε να διατηρείται ελκυστική πολιτισμικά και πολιτικά για τόσο πολύ καιρό; Και δεύτερον, πώς σταμάτησε πλέον να λειτουργεί αυτό το μοντέλο νομιμοποίησης;

Από κάποιες απόψεις, η έννοια της ανισότητας δεν βοηθά εδώ. Σπάνια υπήρξε ηγέτης της πολιτικής ή των επιχειρήσεων που είπε «η κοινωνία χρειάζεται περισσότερη ανισότητα». Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότερες από τις πολιτικές που αύξησαν την ανισότητα από τη δεκαετία του ’70 ήταν γνωστές. Αν και είναι δελεαστικό να κοιτάξει κανείς στο παρελθόν και να νιώσει παραπλανημένος από την εποχή πριν από 2008, ήταν σχετικά σαφές τι συνέβαινε και πώς δικαιολογούνταν. Αντί να μιλούν όμως με όρους δημιουργίας περισσότερης ανισότητας, οι διαμορφωτές πολιτικής πάντα προτιμούσαν έναν άλλο όρο που στην πραγματικότητα οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα: την ανταγωνιστικότητα.

Η ανταγωνιστικότητα είναι μια ενδιαφέρουσα έννοια και μια ενδιαφέρουσα αρχή πάνω στην οποία μπορεί να στηρίξει κανείς κοινωνικούς και οικονομικούς θεσμούς. Όταν βλέπουμε τις καταστάσεις ως «ανταγωνισμούς» υποθέτουμε ότι οι μετέχοντες έχουν ίσες ευκαιρίες στην αρχή. Υποθέτουμε επίσης ότι προσπαθούν για τη μέγιστη ανισότητα στο τέλος. Το να απαιτούμε την «ανταγωνιστικότητα» σημαίνει να απαιτούμε οι άνθρωποι να αποδεικνύουν την αξία τους ο ένας σε σχέση με τον άλλο.

Η ανταγωνιστικότητα έχει γίνει, χωρίς να αμφισβητηθεί, μία από τις μεγάλες αρετές της σύγχρονης κουλτούρας. Θαυμάζουμε τις ανταγωνιστικές πόλεις του κόσμου, λατρεύουμε τους αθλητές επειδή νίκησαν, ανοίγουμε την τηλεόραση και παρακολουθούμε διαγωνιζόμενους να μαγειρεύουν ο ένας εναντίον του άλλου. Στην τηλεόραση, σε ριάλιτι εκπομπές ανταγωνισμού ή σε αθλητικές διοργανώσεις, η διάκριση ανάμεσα στην ανταγωνιστική ψυχαγωγία και στον καπιταλισμό διαλύεται κι αυτά ενώνονται. Γιατί να μας φανεί περίεργο στο ελάχιστο που ανακαλύπτουμε ότι σε μια κοινωνία όπου η ανταγωνιστικότητα έχει αναχθεί σε υπέρτατη ηθική και πολιτισμική αρετή δημιουργούνται αυξανόμενα επίπεδα ανισότητας;

Αν δεν θέλει κανείς να πέσει σε βιολογικό απλουστευτισμό, το ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι πώς φτάσαμε εδώ. Για να το απαντήσουμε θα πρέπει να στραφούμε πρώτα στις ρίζες της νεοφιλελεύθερης σκέψης στη δεκαετία του 1930. Για τον Φρίντριχ Χάγιεκ στο Λονδίνο, τους ορντοφιλελεύθερους στο Φράιμπουργκ και τον Χένρι Σίμονς στο Σικάγο, ο ανταγωνισμός δεν ήταν μόνο ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά της αγοράς. Ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο οι αγορές ήταν πολιτικά επιθυμητές, επειδή διατηρούσαν την αβεβαιότητα του μέλλοντος. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των μορφών ολοκληρωτισμού και κρατικού κεντρικού σχεδιασμού, σύμφωνα με τον Χάγιεκ, ήταν το ότι αρνούνταν να ανεχθούν τον ανταγωνισμό. Έτσι, το νεοφιλελεύθερο κράτος θα οριζόταν πρώτα απ’ όλα από τη χρησιμοποίηση της κρατικής εξουσίας για την υπεράσπιση των διαδικασιών ανταγωνισμού, χρησιμοποιώντας αντιμονοπωλιακούς νόμους και άλλα εργαλεία.

Ένας τρόπος να καταλάβουμε το νεοφιλελευθερισμό, όπως κατέδειξε καλύτερα ο Φουκό, είναι ως προέκταση των αρχών του ανταγωνισμού σε όλες τις πλευρές της ζωής, με την ισχύ του κράτους να τις στηρίζουν. Η κυριαρχία του κράτους δεν υποχωρεί και δεν αντικαθίσταται από τη διακυβέρνηση, αναπροσαρμόζεται έτσι ώστε η κοινωνία να γίνεται ένα είδος «παιχνιδιού» που δημιουργεί νικητές και ηττημένους.

Η επικράτηση των θέσεων του Νόμου και των Οικονομικών της Σχολής του Σικάγου είχε σαν αποτέλεσμα τη δραστική συρρίκνωση του ρόλου του κράτους ως ρυθμιστής της αγοράς. Η δε θεωρία της «εθνικής ανταγωνιστικότητας» του Μάικλ Πόρτερ οδήγησε σε έναν νέο πολιτικό προσανατολισμό, προς την αναζήτηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Οι δύο διαδικασίες έχουν τις διανοητικές τους ρίζες στη μεταπολεμική περίοδο, πέτυχαν όμως σημαντική πολιτική επιρροή από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και μετά. Είναι σημαντικά συστατικά στοιχεία του νεοφιλελευθερισμού.

Η μελέτη αυτών των φιλοσοφικών παραδόσεων καθιστά δυνατό το να δει κανείς πώς αναπτύχθηκε μια ολόκληρη ηθική και φιλοσοφική κοσμοθεωρία που δέχεται ότι οι ανισότητες είναι ένα δίκαιο και συναρπαστικό αποτέλεσμα της καπιταλιστικής διαδικασίας την οποία επιβλέπουν οι πολιτικές αρχές. Από αυτή την άποψη το κράτος είναι ένας μόνιμος συνεργός στην αύξηση της ανισότητας, αν και οι εταιρείες, τα διευθυντικά στελέχη και οι μέτοχοι είναι οι προφανείς ωφελούμενοι.

Αντίθετα, με βάση το έργο του Λικ Μπολτανσκί,(On Justification, The New Spirit of Capitalism, The Enrichment Economy), μπορούμε να καταλάβουμε πώς ο ανταγωνισμός, η ανταγωνιστικότητα και τελικά η ανισότητα καθίστανται δικαιολογήσιμες και αποδεκτές, διαφορετικά η παρατεινόμενη παρουσία τους στη δημόσια και την ιδιωτική ζωή φαίνεται απλώς ακατανόητη.

Αυτή η προσέγγιση μας βοηθά επίσης να καταλάβουμε τι δυσλειτουργεί τα τελευταία χρόνια το οποίο θα έλεγα ότι είναι το εξής: Σε κάποια στιγμή στην ιστορία της νεοφιλελεύθερης σκέψης οι υποστηρικτές της πέρασαν από τη στήριξη των αγορών ως πεδίων ανταγωνισμού στο να αντιμετωπίζουν όλη την κοινωνία ως μια μεγάλη αρένα ανταγωνισμού. Σύμφωνα με το δεύτερο μοντέλο δεν υπάρχει διαφοροποίηση ανάμεσα στα πεδία της πολιτικής και της κοινωνίας. Η μετατροπή των χρημάτων σε πολιτική ισχύ, σε νομική δύναμη, σε μιντιακή επιρροή ή σε εκπαιδευτικό πλεονέκτημα, είναι δικαιολογήσιμη στο πλαίσιο αυτού του πιο σκληρού καπιταλιστικού μοντέλου του νεοφιλελευθερισμού. Το πρόβλημα της συγκέντρωσης μεγάλου πλούτου στο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι τελικά, όπως έχει συζητηθεί τον τελευταίο καιρό, πρόβλημα ολιγαρχίας.

Επιπροσθέτως, δεν υπάρχουν πια εξωτερικές, ανεξάρτητες ή ανώτερες αρχές για να απευθυνθεί κανείς, μέσα από τις οποίες οι ολιγάρχες μπορούν να ελεγχθούν. Οι «νόμιμες δραστηριότητες» χρειάζονται άλλες εξουσίες οι οποίες να ελέγχουν τη νομιμότητά τους. Αυτή είναι η βασική αρχή πάνω στην οποία βασίζεται ο διαχωρισμός νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας. Το ίδιο ισχύει σε σχέση με την οικονομική ισχύ, αλλά αυτό είναι που έχει χαθεί.

Οι ελεγκτές, οι λογιστές, οι εφοριακοί, οι δικηγόροι, οι δημόσιοι θεσμοί, έχουν γίνει μέρος του οικονομικού ανταγωνισμού και μπορούν να αγοραστούν. Για να χρησιμοποιήσω μια αθλητική μεταφορά που αρέσει στους μεγαλοεπιχειρηματίες, είναι σαν η καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα να μην έχει αγοράσει μόνο τους καλύτερους προπονητές, γυμναστές και εγκαταστάσεις, αλλά και τους διαιτητές, και τους δημοσιογράφους. Οι θεσμοί που είναι υπεύθυνοι να κρίνουν τον οικονομικό ανταγωνισμό έχουν χάσει κάθε αυθεντία, πράγμα που μετατρέπει το όνειρο της «αξιοκρατίας» και των «ίσων ευκαιριών» (κρίσιμων ιδεών μέσα στο νεοφιλελεύθερο φαντασιακό) σε ερείπια. Μιλώντας πολιτικά αυτό είναι τόσο αποτυχία νομιμοποίησης όσο και πρόβλημα κλιμακούμενης υλικής ανισότητας.

Το αποτέλεσμα είναι μια κατάσταση που ονομάζω «κατά το δοκούν νεοφιλελευθερισμό», κατά το δοκούν επειδή δεν λειτουργεί πια με κανενός είδους πνεύμα δικαιοσύνης και πλουραλισμού. Η προτεραιότητα γίνεται αποδεκτή ως τέτοια με κάθε κόστος. Αν οι άνθρωποι συμπεριφέρονται «παράλογα», τους «ωθούμε». Αν οι τράπεζες δεν δανείζουν, φουσκώνουμε τους ισολογισμούς τεχνητά. Αν ένα νόμισμα σταματάει να χαίρει εμπιστοσύνης, οι πολιτικοί θα πρέπει να το εγγυώνται σαν να είναι απόλυτη προτεραιότητα. Αν ο κόσμος διαμαρτύρεται αγοράζουμε κανόνια νερού. Πρόκειται για ένα σύστημα του οποίου οι συνθήκες καταρρέουν διαρκώς και το οποίο οι κυβερνήσεις πρέπει διαρκώς να επισκευάζουν.

Η οργή με το 1% ( και πιο σωστά με το 0,1%), η αίσθηση ότι ακόμα και οι ευκατάστατοι μετά βίας ωφελούνται, θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη. Έχει καθυστερήσει κιόλας. Για πολλά χρόνια έχουμε λειτουργήσει με μια πολιτισμική και ηθική κοσμοθεωρία που βρίσκει αξία μόνο στους «νικητές». Οι πόλεις μας πρέπει να είναι κορυφαίες στον κόσμο για να έχουν σημασία. Τα πανεπιστήμια πρέπει να είναι «εξαιρετικά» αλλιώς φθίνουν. Είναι μια φιλοσοφία που καταδικάζει την πλειοψηφία των χωρών, των ανθρώπων και των οργανισμών στην κατηγορία των «ηττημένων». Δείχνει επίσης εντελώς ανίκανη να υποστηρίξει το αξιοκρατικό της ιδεώδες. Η ανακάλυψη ότι αν δώσεις αρκετή ελευθερία στο νικητή, τελικά θα προσπαθήσει να κλείσει το παιχνίδι υπέρ του για πάντα, θα πρέπει να θέσει εν αμφιβόλω την εμμονή μας με την ανταγωνιστικότητα. Τότε θα μπορούμε να βρίσκουμε αξία στα πράγματα άλλη από το να είναι καλύτερα από κάποια άλλα.

O William Davies διδάσκει στο κολέγιο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και είναι ο συγγραφέας του βιβλίου The Limits of Neoliberalism: Sovereignty, Authority & The Logic of Competition που εκδόθηκε πρόσφατα.

Πηγή: London School of Economics

-------------------------------
[Πηγή]

[Τώρα που τελειώνουν οι 31οι Ολυμπιακοί αγώνες του Ριο, κι αφού πήραμε αρκετή δόση εθνικής υπερηφάνειας (που είμαστε Έλληνες κλπ.) που (πάλι) παρά την κρίση τα καταφέραμε και πήραμε 6 μετάλλια, και αφού σηκώσαμε τους «νικητές» στον ουρανό, ήρθε η ώρα να σκεφτούμε και τους «ηττημένους» και τους παρακατιανούς, διότι η ζωή συνεχίζεται αδυσώπητη...
Σπάνια βρίσκεις ένα άρθρο που ενώ μιλάει για πράγματα που νομίζεις ότι σου είναι γνωστά και λελυμένα, σε συγκλονίζει τόσο, που το τυπώνεις κιόλας, μπας και το χάσεις... και το ξαναδιαβάζεις, μια δυο και τρεις και τέσσερις φορές, το αφήνεις μερικές μέρες στην άκρη για ξεκόλλημα και μετά το ξαναδιαβάζεις και ενθουσιάζεσαι περισσότερο!
Σπάνια βρίσκεις ένα άρθρο τόσο μικρό μα συνάμα εκπληκτικά σημαντικό, που ενώ μιλάει για πράγματα που χρόνια τώρα η αριστερή σκέψη υποσυνείδητα υποψιάζεται και κάνει συνήθως λαϊκίστικες προσπάθειες να τα καταδείξει -μιλάμε για την «ανταγωνιστικότητα» την «αριστεία» κλπ.-, ο συντάκτης του άρθρου αυτού καταφέρνει με λίγα λόγια να αποδείξει ότι όλ' αυτά αποτελούν φενάκη και αυταπόδεικτο ψέμα στα πλαίσια του νεοφιλελευθερισμού που κυριαρχεί σήμερα!...]