Παρασκευή 13 Απριλίου 2012

Το όνειρο του Οδυσσέα - του Μάκη Καραγιάννη - εκδόσεις Μεταίχμιο σελ. 336 (συζήτηση με τον ίδιο τον συγγραφέα)

Παρασκευή, Απριλίου 13, 2012

Share

& Comment

Την Κυριακή, 29 Ιανουαρίου, συζητήσαμε στη λέσχη μας (Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου), το μυθιστόρημα του Μάκη Καραγιάννη Το όνειρο του Οδυσσέα. Είχαμε τη χαρά και την τιμή, να έχουμε στη συνάντησή μας, τον ίδιο τον συγγραφέα, που ήρθε από τη Θεσσαλονίκη ειδικά για εμάς.

Η συζήτηση - η οποία διήρκεσε πάνω από 2 ώρες - εξελίχθηκε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα στον Μ. Κ. και τα μέλη της λέσχης (παρόντα ήταν 12 μέλη). Πολλοί επισήμαναν τη ρέουσα γλώσσα του βιβλίου, τον πολυδιάστατο χαρακτήρα των ηρώων - θετικών κι αρνητικών - αλλά και το ιστορικό βάθος που δίνεται στις συγκρούσεις του μυθιστορήματος

Ο συγγραφέας - στο πρώτο μέρος της συζήτησης, το οποίο και βιντεοσκοπήθηκε - όχι μόνο εξήγησε την πρόθεσή του να γράψει μια τοιχογραφία της μεταπολίτευσης, αλλά και ανέλυσε διεξοδικά τον τρόπο με τον οποίο δούλεψε το υλικό του στηριγμένος σε κάποια πραγματικά περιστατικά τα οποία ανέπτυξε μυθοπλαστικά.

Καραγιάννης_Μάκης_20120129 από apomor

Στο δεύτερο μέρος της συζήτησης, μίλησε επίσης για τη λογοτεχνία γενικότερα και το πώς μας βοηθάει να γνωρίσουμε την πραγματικότητα. Επεκτάθηκε στη σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία και την κριτική (ο ίδιος έχει εκτός από την ιδιότητα του συγγραφέα και αυτή του κριτικού) μιλώντας διεξοδικά για τον ρόλο της δεύτερης σήμερα. Αναφέρθηκε και σε ορισμένα αρνητικά φαινόμενα που υπάρχουν.στον κόσμο των κριτικών της λογοτεχνίας, τεκμηριώνοντας τη θέση του και με παραδείγματα. Είναι κρίμα που δεν μπορέσαμε - για τεχνικούς λόγους - να βιντεοσκοπήσουμε και αυτό, το δεύτερο, πιο γενικότερο μέρος της συζήτησής μας με τον συγγραφέα.

Η υπόθεση του βιβλίου

Το μυθιστόρημα αναφέρεται στην κατάπτωση της γενιάς της Μεταπολίτευσης, της γενιάς του Πολυτεχνείου. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της κατάπτωσης είναι ο πανεπιστημιακός καθηγητής Στέφανος Δενδρινός (θυμίζει την πραγματική περίπτωση του Πρύτανη, Αιμίλιου Μεταξόπουλου, που πέθανε στην φυλακή, για τα γνωστά σκάνδαλα στην Πάντειο), και μοχλός της διερεύνησης και της κατάδειξης της κατάπτωσης, ο αφηγητής, δημοσιογράφος Οδυσσέας Πανταζής.

Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία μέρη:
  • Στο πρώτο κεφάλαιο, αναφέρεται στον πανεπιστημιακό καθηγητή Στέφανο Δενδρινό, έναν εκπρόσωπο της γενιάς του Πολυτεχνείου, με ταπεινή καταγωγή και αριστερές καταβολές όπου η όποια συμμετοχή του στην αντιδικτατορική αντίσταση οφείλεται μάλλον στον νεανικό ενθουσιασμό, υποδαυλισμένο από έναν πρώτο έρωτα. 
  • Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναδεικνύεται η αντιπαλότητα του ήρωα με έναν συνάδελφό του, που ενώ, αρχικά, περιορίζεται στον ερωτικό και επαγγελματικό τομέα, αποκαλύπτεται ότι έχει και ιδεολογικές καταβολές. Αυτό αποτελεί το έναυσμα για τον συγγραφέα να ανατρέξει στις εμφύλιες συγκρούσεις των παππούδων τους, στον Μάη του '36 και τις μεγάλες απεργίες των καπνεργατών, στις οργανώσεις, που δρούσαν κατά την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Και έτσι καθώς όλα αυτά συμβαίνουν στη Θεσσαλονίκη, στις παράπλευρες ιστορίες αναμειγνύονται - και πολύ ορθά - οι Εβραίοι της πόλης και οι κακουχίες που υπέστησαν και από τους ξένους και από τους ντόπιους.
  • Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο, ο συγγραφέας εστιάζει σε μία επιπλέον πλευρά της διαφθοράς, στην αρχαιοκαπηλία των θησαυρών που φυλάσσονται στις παλαιές βιβλιοθήκες κλπ.
Έτσι δομημένη η υπόθεση του βιβλίου, φαίνεται αρχικά να μοιάζει με πανεπιστηµιακό µυθιστόρηµα - αποκαλύπτοντας τη διάβρωση και τα παιχνίδια συναλλαγής στο εσωτερικό των Πανεπιστημίων, - στη διαδρομή όμως γίνεται περισσότερο ιστορικό µυθιστόρηµα - µε την διεξοδική περιπλάνησή του στους εργατικούς και σοσιαλιστικούς κύκλους της προπολεµικής Θεσσαλονίκης (με ιδιαίτερη αναφορά στις κακουχίες που υπέστη η εβραϊκή συνοικία της Θεσσαλονίκης), αλλά και σε ό,τι συνέβη στην πόλη µετά το ξέσπασµα του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου - και τέλος καταλήγει περισσότερο σε αστυνομικό και κοινωνικό μυθιστόρημα, με την περιγραφή του υπόκοσμου που περιτριγύριζε (από κάποιο σημείο και μετά) τον πρωταγωνιστή, που έφτασε ως την δολοφονία του. (Για περισσότερες πληροφορίες για την υπόθεση κλπ., μπορεί να ανατρέξει κανείς στις πολλές (θετικές) κριτικές του βιβλίου, που δημοσιεύτηκαν σε πολλά έντυπα και μπορεί να τα βρει κανείς συγκεντρωμένα στο ιστολόγιο του Μ.Κ.).


Από τη συζήτηση με τον συγγραφέα 

Όπως μας διηγήθηκε, το βιβλίο άρχισε να το γράφει το 2005, με στόχο να αναφερθεί στη γενιά της μεταπολίτευσης, στη γενιά του Πολυτεχνείου. Μέχρι τότε κανείς δεν είχε ασχοληθεί μ' αυτό τόσο διεξοδικά. Τότε βέβαια, μετά τους Ολυμπιακούς, την υποτιθέμενη οικονομική ευμάρεια κλπ., το θέμα αυτό ήταν εντελώς ανεπίκαιρο. Όπως αναφέρεται στο πρώτο κεφάλαιο, όλοι ασχολούμασταν με την προσωπική, οικονομική και κοινωνική μας άνοδο και λιγότερο με τις αξίες. "Μέχρις εδώ ήταν η εύκολη δουλειά. Το δύσκολο ήταν άλλο. Το ανακάλυψα όταν ξεκίνησα να γράφω αυτό το βιβλίο. Έπρεπε να δώσω φωνή στον Στέφανο και στα πρόσωπα της ιστορίας. Να βρω τις κατάλληλες λέξεις. Να είμαι δίκαιος με όλους. Έπρεπε να καταλάβω τις ελπίδες και τα όνειρά τους. Τους βαθείς αναστεναγμούς που δημιουργούν τις ρυτίδες των ανθρώπων. Γι’ αυτό έψαξα. Μπήκα στη θέση των άλλων [...] Εκείνο που αξίζει όμως είναι η επική προσπάθεια του ανθρώπου να βρει την αλήθεια. Από την ατέρμονη αυτή διαδικασία, από τον χαμένο παράδεισο, μένει μια σημαντική λέξη. Γ ι α τ ί." (απόσπασμα συνέντευξης του Μ.Κ. στον Δημήτρης Κόκορη)

Το κύριο ερώτημα που θέλει να θέσει το βιβλίο, είναι  το τι έφταιξε, και γιατί μετά από 35 χρόνια δημοκρατικής περιόδου, ελευθερίας κλπ., φθάσαμε στη σημερινή κατάσταση, την οικονομική και πολιτική κρίση και όχι μόνο. Το βιβλίο προσπαθεί να καταδείξει ότι αυτή η κρίση, είναι κυρίως κρίση αξιών και ηθικής. Υπάρχει, μια ελληνική ιδιαιτερότητα, στην οποία αναφέρθηκαν κατά καιρούς ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Παναγιώτης Κονδύλης και σήμερα ο Στέλιος Ράμφος: πρέπει να στοχασθούμε και να αναστοχασθούμε για το πως φθάσαμε ως εδώ, για να μπορέσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα, τέτοια, που να μας βοηθήσουν να την ξεπεράσουμε.

Μετά αναφέρθηκε, στο γιατί διάλεξε την Θεσσαλονίκη, σαν την πόλη στην οποία εκτυλίσσεται η υπόθεση του βιβλίου: θεωρεί ότι εκεί φαίνονται πιο ανάγλυφα τα προβλήματα στα οποία αναφέρεται το βιβλίο (η διαφθορά, τα κυκλώματα, η διαπλοκή κλπ., βλέπε και τις τελευταίες αποκαλύψεις και συλλήψεις που έγιναν στην Θεσσαλονίκη).

Μετά είναι γι' αυτόν, βασικό το δίπολο, ο διχασμός, μεταξύ Ανατολής - Δύσης, που υπάρχει στην Ελλάδα, από την επανάσταση του 21 ως τις μέρες μας. Έτσι στο βιβλίο ο Στέφανος εκπροσωπεί την Δύση, ενώ ο Δαπόντε την Ανατολή. Επίσης η περιγραφή της διαμάχης για την Ροτόντα στην Θεσσαλονίκη καταδεικνύει ξεκάθαρα την διαμάχη(το ίδιο δίπολο) μεταξύ της Θρησκείας και των άλλων που ήθελαν να την χρησιμοποιήσουν για καλλιτεχνικούς σκοπούς. Για τον ίδιο λόγο εμπλέκει την περίοδο του μεσοπολέμου στην υπόθεση, (το 2ο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται σ' αυτό), και το κάνει για να δείξει τον διχασμό μεταξύ των 2 κόσμων, που ο ένας αντιμάχεται τον άλλον, ("του εμείς - και οι άλλοι", "το φως και το σκοτάδι"), όπως έγινε και το 47 και την δεκαετία του 30 (το 36 αλλά και στον 1ο παγκόσμιο πόλεμο) αλλά και σήμερα. Υπάρχει δηλαδή συνέχεια στην ελληνική κοινωνία, στην πολιτική ρητορική, το ίδιο δίπολο, από την μια η συντήρηση και και από την άλλη η πρόοδος, κάτι σαν ένας εμφύλιος διχασμός.

Συνέχισε ο Μ.Κ. λέγοντας, ότι είτε η τύχη, είτε οι περιστάσεις, μας έδωσαν την δυνατότητα στην μεταπολίτευση, να έχουμε μια οικονομική ευμάρεια, να έχουμε και 2 αυτοκίνητα, το εξοχικό μας, κλπ. αλλά κανείς δεν σκέφτηκε την περίπτωση να αναποδογυρίσουν τα πράγματα, να πάει κάτι στραβά, ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή κάποιο πρόβλημα!. Διότι ο άνθρωπος και οι κοινωνίες κρίνονται στις δύσκολες περιστάσεις, όχι όταν όλα είναι ρόδινα.

Επιμένει ο Μ.Κ. ότι ενώ έχουμε προοδεύσει πάρα πολύ τεχνολογικά, στο τομέα της ηθικής, των αξιών και της οικολογικής ευαισθησίας, έχουμε μείνει πάρα πολύ στάσιμοι. Αυτό που επεχείρησα, είπε, να διηγηθώ, δεν ήταν να περιγράψω μόνο τον ήρωα Στέφανο Δενδρινό, ήθελα περισσότερο να κάνω μια τοιχογραφία, μια ανατομία μιας εποχής, και όχι να γράψω απλά μια ερωτική ιστορία. Γιατί άλλη σημασία έχει να κάνει μια παρανομία ένας απλός άνθρωπος και άλλη όταν αυτό το κάνει ένας αγωνιστής του Πολυτεχνείου, ένας Πανεπιστημιακός Καθηγητής ή ένας κληρικός.

Κάποιος παρατήρησε πως επιτέλους, κάποιος συγγραφέας, ασχολείται με τα προβλήματα τις κακοδιαχείρισης στα Πανεπιστήμια και ιδιαίτερα στις Επιτροπές Ερευνών, και ότι αυτό ήταν πολύ χρήσιμο να αποτυπωθεί και να καταδειχθεί, όπως γίνεται στο βιβλίο.

Επίσης τέθηκε ο προβληματισμός για  την ανάμειξη της θρησκείας (προς το τέλος του βιβλίου) με την συνολική στόχευση και πλοκή του βιβλίου (η περίπτωση του Δαπόντε) η οποία φάνηκε σαν να μην ταιριάζει στην συνολική εικόνα του βιβλίου, όμως ο Μ.Κ. την εντάσσει στο ίδιο δίπολο που αναφέραμε προηγουμένως.


Στην παρατήρηση ότι κάπου φαίνεται το βιβλίο σαν αστυνομικό μυθιστόρημα, η απάντηση είναι πως στο καλό αστυνομικό μυθιστόρημα, φαίνεται και το κοινωνικό υπόβαθρο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση και συνήθως γίνεται μια ανατροπή στο τέλος, και στην προκειμένη περίπτωση (του βιβλίου), ο θύτης (ο Τίγρης) παραμένει ουσιαστικά στο περιθώριο, ατιμώρητος, πράγμα που προβληματίζει τον αναγνώστη. Παρόλα ταύτα, θεωρεί ο Μ.Κ., πως το βιβλίο του δεν είναι αστυνομικό μυθιστόρημα.

Το επόμενο θέμα που αναφέρθηκε, ήταν το θέμα της κοινότητας των Εβραίων και στα δεινά που υπέστησαν, πράγμα που αναφέρεται ή καλύτερα το βιβλίο κάνει μια καλή προσπάθεια να αναφερθεί και να αποκαταστήσει τα πράγματα και την αλήθεια -αυτή την συνωμοσία της σιωπής- για τις κακουχίες (πογκρόμ, σκοτώθηκαν 45.000) που υπέστη η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης (συνοικία Κάμπελ) στον μεσοπόλεμο.

Στο τέλος της συζήτησης, μας αποκάλυψε την επιλογή του να ενσωματώσει στο κείμενό του αναφορές στην ομηρική Οδύσσεια αλλά και στον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόυς, κάτι που η κριτική στο σύνολό της δεν κατάφερε να αναδείξει.

Φύγαμε καταγοητευμένοι, με την αίσθηση ότι για τρεις σχεδόν ώρες είχαμε τη σπάνια τύχη να "κρυφοκοιτάμε μέσα από την κλειδαρότρυπα" στο εργαστήρι του συγγραφέα.

-----------------------------------

Υστερόγραφο του αρθρογράφου

Στο παραπάνω κείμενο προσπάθησα να μεταφέρω - όσο πιο καλά μπορούσα - την όλη συζήτηση που είχαμε σαν Λέσχη με τον συγγραφέα. Ας μου επιτραπεί εδώ να διατυπώσω την προσωπική μου άποψη για το βιβλίο και τον συγγραφέα:
Πιστεύω κατ' αρχάς πως η ανάγνωση του βιβλίου, οι προβληματισμοί που προκλήθηκαν απ' αυτό, και προπάντων η γνωριμία και η συζήτηση με τον Μ.Κ., ήταν καταλυτική για μένα. Παρ' όλα ταύτα, θεωρώ πως στην προσπάθειά του ο συγγραφέας να καταπιαστεί συγχρόνως με τουλάχιστον τρία θέματα, δηλαδή, με τη πανεπιστημιακή ίντριγκα, με την αστυνομική πλοκή αλλά και με το ιστορικοκοινωνικό υπόβαθρο των εμπλεκομένων, τον οδήγησε στην παγίδα της πολυπραγμοσύνης και της πολυπλοκότητας, με αποτέλεσμα να υπάρχει αφηγηματικό χάσμα μεταξύ των τριών κεφαλαίων του βιβλίου. Αυτό, στα μάτια μου, έχει σαν αποτέλεσμα, ο βασικός - και διακηρυγμένος - στόχος του συγγραφέα, να καταδείξει δηλαδή "την τοιχογραφία της μεταπολίτευσης", να παραμένει ημιτελής. Ιδιαίτερα το τρίτο κεφάλαιο και ειδικά το σημείο που ασχολείται με την αναζήτηση του χαμένου Κώδικα του ψευδο-Διονυσίου κλπ., ήταν για μένα εντελώς παράταιρο.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Copyright © 2014-15 Απόψεις επώνυμα™ is a registered trademark.

Designed by Templateism. Hosted on Blogger Platform.